Ekonomik aktörler sektörel isimleriyle tanımlanmaktadır. Haklı olarak sektörün önde gelen firmaları dediÄŸimizde, bu firmaların hangi iÅŸ kolunda olduÄŸundan hareketle, aslında ulusal ve hatta daha da doÄŸrusu olduÄŸu üzere küresel piyasalardaki  konumlarını da ortaya koymuÅŸ oluruz. Beyaz eÅŸya, otomotiv, tekstil gibi.  Atık Yönetimi sektörü için de durum aynıdır.

20 yıldır, özellikle de  son 10 yıl içinde ekonomimizin üretici aktörlerinin yanında ithalatçılar, depocular,  ve bunlara baÄŸlı olarak depolama ve gümrükleme süreçlerinde ortaya çıkan atıklar, zaman zaman miadı dolmuÅŸ ürünler, bozuk, yasak, kaçak,  vb nedenlerle yasal yollardan imha edilmesi gereken ürünlerin çeÅŸitliliÄŸi ve miktarları, ilgili kamuoyundan ve kamu otoritelerinden  baÅŸkalarının bilemeyeceÄŸi veriler var ortada…

 Dolayısıyla, rahatlıkla bir atık yönetimi sektöründen bahsedebiliriz.  Fazlaca görünürlük özelliÄŸi olmadığından, dahası çevre ile ilgili olumsuz bir haber basına düÅŸmediÄŸinde çok da farkına varılmayan ancak, milyonlarca ton atığın her yıl yönetildiÄŸi, bir mevzuatı olduÄŸu,  konularına göre yüzlerce yatırımcısı bulunduÄŸu, binlerce çalışanın istihdam edildiÄŸi düÅŸünülürse, evet atık yönetimi diye bir sektör var demek durumundayız.

 Konumuz olduÄŸu üzere bir çok firma, cazibeli (güncel maddi deÄŸerli, kullanışlı, marka deÄŸeri yüksek, son kullanma tarihi geçmiÅŸ, bozuk, yasaklanmış, sahte, kaçak, kusurlu, gümrük mevzuatı kapsamında imha kararı alınan maddeler ve/veya ürün sahibinin  ÅŸu veya bu sebepten imhasına karar verdiÄŸi ürünler, içki, sigara, gıda, tekstil, vb ) atıkları imha ettirmek  konusunda son derece kararlı olup bu iÅŸ için zaman ayırmakta, ciddi bedeller ödemektedirler.

ÇeÅŸitli kamu otoritelerinin, özellikle gümrük müdürlükleriyle vergi dairelerinin prosedür gereÄŸi, iliÅŸkilendikleri atıklarla ilgili, atık üreticilerine, deÄŸil yazılı ÅŸifahen bile olsa atıklarını gönderecekleri firma ismi önermeleri ise, rekabet hukukuna ve idarenin tarafsızlığı ilkesine aykırı olup, ilgili kurumların daha çok bilgilendirilmesinde ve uyarılmasında yarar bulunmaktadır. Bu konuda serbest ticareti aksatıcı tutumlar tespit edildiÄŸinde, Türkiye Rekabet Kurumu’nun derhal bilgilendirilmesi, ticaret etiÄŸi bakımından göz ardı edilmemelidir.

Atığın sahibi firma, atığını imha ettirmek istiyorsa,  yaygın olduÄŸu üzere malın kullanışlılığı veya deÄŸeri üzerinden yorum yapmak kimsenin, haddine deÄŸildir.  Talep edilen imha hizmeti kusursuz bir ÅŸekilde yerine getirilmelidir.  Atık üreticisi firmalar, atık yönetimi hizmetlerinde, hizmet-fiyat oranını, lehlerine deÄŸerlendirebilmek için mutlaka birkaç atık imha/geri kazanım firmasından teklif almalı, bu firmalarla yüz yüze tanışmalı, yılda en az bir kez denetlemelidirler.

 Marka deÄŸerine sahip çıkan, tüketiciye saygılı firmalar baÅŸta olmak üzere, yasal süreçlerde atıklarını yöneten firmalar,  eskinin kötü uygulamalarından aldıkları dersler ve artık imha/geri kazanım konusunda hizmet veren yasal, izlenebilirlik ve denetlenebilirlik konusundaki duruÅŸlarıyla,  özel-kamu ayrımı olmaksızın  güven veren,  birden çok atık imha/geri kazanım firması  arasında hizmet /fiyat  seçeneklerini deÄŸerlendirme ÅŸansına sahipler.

 Özellikle imha edilmesini istedikleri ürünlerin, hiçbir ÅŸekilde istenmeyen ellerde  kontrol dışına çıkmaması için gösterilen gayret ve buna baÄŸlı maliyetler düÅŸünüldüÄŸünde, ve iÅŸin içine vergi dairesi, belediye, Çevre veya SaÄŸlık il Müdürlükleri, Noterler, girdiÄŸinde atığın sahibinin ya da yönetim sorumluluÄŸunda olanların sabırlarına ÅŸaÅŸmamak elde deÄŸildir.

Resmi imha dediÄŸimiz iÅŸlemlerde ki bürokratik sürece, atık sahipleri kadar deÄŸilse de Noter konusunda yardımcı olmak bakımından bertaraf/geri kazanım firmaları da, bulundukları lokasyon noteri yetkilisini tespit amacıyla iÅŸletmesine getirmek suretiyle, dahil olmak durumunda kalmaktadırlar.

Åžüphesiz bu tür bir  bürokrasinin  özellikle vergi daireleri arasındaki benzeÅŸmeyen uygulamalar ve geleneksel yaklaşımların deÄŸiÅŸtirilmesindeki direnç olduÄŸu kadar,  Çevre ve Maliye mevzuatının atık imhaları konusundaki uyumlulaÅŸtırılmasında –tüm çabalarımıza raÄŸmen- yol alınamamasının etkisi büyüktür. Bu eleÅŸtirilerimize raÄŸmen, sıkıntılı da olsa yürüyen bir imha prosedürü süreci var ve herkes buna uymak durumunda.

Cazibeli atık yönetiminin – aslında tüm atık yönetiminin- olmazsa olmazı, izlenebilirlik, denetlenebilirlik, ÅŸahit personel, kamera/foto kaydı  ile prosesin evrakta ve pratikte net tarifini de içeren en geniÅŸ tanımıyla, güvenilirliktir. Zira sektör bu konuda asla taviz vermemesi gerektiÄŸine inandığı birçok acı tecrübeye sahiptir.

Sektöre  20 yıl emek veren birisi olarak,  firma yetkililerinin  kurumsal imajlarının ve piyasa algılarının zarar görmesi endiÅŸelerine hak vermemem mümkün deÄŸildir. Sektörün gayri resmi network ağı olan ÅŸoförlerin paylaşımları atık sektörünün bir baÅŸka yüzünü ifade etmektedir. Bugün bile kulağımıza, “yolda atık döküldü, nakliye soförü taşıdığı ürün atığından birkaç koli sakladı” benzeri yaralayıcı duyumlar gelebilmektedir.  Elbette amaç, tekrarlanmayacak tedbirleri alabilmek olmalıdır, baÄŸcıyı dövmek deÄŸil.

Cazibeli atıklarının eski bertaraf uygulamaları (belediyelerin gösterdiÄŸi yerlere gömülmesi, basit yakma) nedeniyle ortaya çıkan olumsuzluklar -ki bunlar gömüldüÄŸü yerden çıkarılarak piyasaya sürülmesi veya gömüldüÄŸü toprağın ve alıcı ortamın, dolayısıyla canlıların zarar görmesiydi- nedeniyle  atık sektörü üreticisiyle hizmet vereniyle çok dikkatli davranmak durumundadır. Zira ortaya çıkan bir sorumsuzluk, marka sahibi firmayı olduÄŸu kadar,  atığı kabul eden firmayı da sıkıntıya sokabilir. Åžüphesiz bu durumda iÅŸleyecek tazminat davalarının da çok can yakacağı açıktır.

Ciddi yatırımlar yaparak sektöre hizmet vermeye çalışan atık firmaları, çeÅŸitli zeminlerde atık üreticileriyle buluÅŸmalı kendilerini anlatmalıdırlar.  Ekonomik iletiÅŸim kanallarımız sürekli açık olmalı, birbirimizi daha iyi tanımalıyız.  Tarafların bu konuda biraz daha istekli davranmaları,  bir çok ekonomik artıyı beraberinde getirecektir.  

Osman BOZ 

Pazarlama ve İş Geliştirme Uzmanı

ANATOLÄ°AN PARS GROUP