Prof. Dr. Ozan Erdinç

“Akıllı” Kavramı: Ne Kadar “Akıllı”?

Günümüzde “akıllı” ifadesi hayatın birçok alanında sıklıkla kullanılır hale gelmiÅŸtir. Akıllı cihazlar, akıllı evler ve akıllı ÅŸebekeler gibi kavramlar günlük hayatın bir parçası konumundadır. Öncelikle, “akıllı” kavramı ile ne ifade edilmek istenildiÄŸi net bir ÅŸekilde belirlemeliyiz. ÖrneÄŸin, ilk nesil televizyonlar uzaktan kumanda teknolojisine sahip deÄŸillerdi ve genelde evin en küçüÄŸü uzaktan kumanda görevini fiziksel olarak üstlenmekteydi. Televizyon teknolojisi geliÅŸtikçe televizyon sahiplerinin konforunu artırmak üzere uzaktan kumandalar ortaya çıkmıştır. Burada önem arz eden durum, kanal deÄŸiÅŸtirme komutunun daha basit bir ÅŸekilde de olsa hala televizyon izleyicisi tarafından verilmesidir.

Günümüzde ise benzer ÅŸekilde komutun hala kullanıcılar tarafından verildiÄŸi görevleri yerine getirebilen akıllı evler ortaya çıkmıştır. Kullanıcı; uzaktan perde kontrolü, klima kontrolü, vb. birçok tanımlı görevin bir tablet ya da akıllı telefonda yer alan bir uygulama üzerinden evde olmasa dahi gerçekleÅŸtirilmesini saÄŸlayabilmektedir. Fakat uzaktan kumanda örneÄŸine benzer olarak, burada da daha teknolojik bir ÅŸekilde desteklenmekte de olsa kararların sahibi son kullanıcıdır. Bu baÄŸlamda; aslında günümüzde akıllı ev olarak adlandırılan birçok ev, geliÅŸmiÅŸ otomasyon altyapısına sahip “uzaktan kumandalı” evler konumundadır. Yani kısaca “akıllı” teriminin birçok alanda gerçek manasından öte biraz reklam amaçlı olarak kullanıldığını söylemek yersiz deÄŸildir.

Akıllı Şebekeler: Yenilenebilir Enerji Sistemlerindeki Rolleri

Akıllı ÅŸebekeler; elektrik güç sistemlerine, bilgi ve haberleÅŸme teknolojilerinin entegre edilmesinin yaygınlaÅŸmasıyla birlikte elektrik güç sisteminde daha etkin ve daha ekonomik bir iÅŸletim ortaya çıkaracak geliÅŸmiÅŸ karar verme mekanizmalarının geliÅŸtirilmesi üzerine kuruludur. Akıllı ÅŸebekeler bir raf ürünü deÄŸildir, bir vizyonu sergileyen tanımlanmış bir konsepttir. Burada mevcut güç sisteminin genel yapısının tamamen deÄŸiÅŸtirilmesi gibi bir durum zaten söz konusu deÄŸildir. Yalnızca New York’taki yer altı güç sistem kablolarının toplam uzunluÄŸunun dünyanın çevresini defalarca dönebilecek ebatta olduÄŸu düÅŸünüldüÄŸünde bunu gerçekleÅŸtirmek zaten mümkün deÄŸildir. Burada önemli olan, güç sisteminde yeni nesil teknolojiler ile birlikte yapısal bir modernizasyonun gerçekleÅŸtirilmesidir.

Güç Sistemi EsnekliÄŸi Kavramı Ön Plana Çıkıyor

Akıllı ÅŸebekelerin saÄŸlayacağı en önemli avantajlardan biri ise yenilenebilir enerji sistemlerinin entegrasyonu açısından olacaktır. Elektrik enerjisi üretimi açısından, çevre dostu bir iÅŸletim sunan rüzgâr, güneÅŸ gibi yenilenebilir kaynaklar tabanlı önde gelen yenilenebilir enerji sistemlerinin en büyük dezavantajları, tamamen meteorolojik koÅŸullara bağımlı olarak üretim gerçekleÅŸtirmelerinden ötürü elektriksel güç çıkışlarının oldukça deÄŸiÅŸken olmasıdır. Burada bahsi geçen deÄŸiÅŸken üretim, arz ve talebin anlık olarak mükemmel gerçekleÅŸmesi gereken dünyadaki nadir emtialardan biri olan elektrik enerjisinde bu müthiÅŸ dengenin saÄŸlanmasını oldukça zorlaÅŸtırmaktadır. Bu nedenle de belirtilen güç sistemi iÅŸletimi tabanlı kısıtlamalar ile birlikte yenilenebilir enerji potansiyelinden daha az ÅŸekilde faydalanabilmek gibi önemli bir olumsuzluk ortaya çıkmaktadır. Burada yenilenebilir enerji sistemlerinin entegrasyonunun yüksek oranda olması için güç sistemi esnekliÄŸi kavramı son yıllarda daha ön plana çıkmaktadır. Zaten geçmiÅŸten beri talebin deÄŸiÅŸimine göre konvansiyonel ve kontrol edilebilir üretim santrallerinin deÄŸiÅŸken güç üretimi planlaması en olgunlaÅŸmış esneklik çözümüdür. Fakat bu arz-talep dengesi problemine, özellikle arıza koÅŸulları dışında tamamen kontrol edilebilir olarak kabul edilen üretim (arz) tarafında oluÅŸacak yenilenebilir enerji tabanlı belirsiz üretim nedeniyle gerçekleÅŸecek olumsuz katkı, sadece konvansiyonel santraller tabanlı sunulan esnekliÄŸi oldukça yetersiz kılmaktadır.

Daha Akıllı Åžebekeler Üzerine Yapılan Çalışma ve Yatırımlar Kaçınılmaz Hale Geldi

Akıllı ÅŸebeke vizyonu, gerektiÄŸinde talep tarafının da talebinin deÄŸiÅŸtirilebilmesi vasıtasıyla esneklik kaynağı haline gelmesi, son kullanıcıdan dağıtım ve iletim sistemlerine kadar farklı seviyelerde enerji depolama sistemlerinin etkin bir ÅŸekilde entegrasyonu ve iÅŸletimine imkân saÄŸlaması vb. hususlar sayesinde oldukça kullanışlı esneklik çözümleri oluÅŸturmaktadır. Bu baÄŸlamda daha fazla yenilenebilir enerji kullanımı için, daha akıllı ÅŸebekeler üzerine yapılan çalışma ve yatırımlar artık kaçınılmaz hale gelmiÅŸtir. Elektrik enerjisi endüstrisinde yeni sistemlerin geliÅŸtirilmesine ve inÅŸasına rehberlik eden IEEE Güç ve Enerji TopluluÄŸu (PES) gibi kuruluÅŸların, akıllı ÅŸebekelerin yenilenebilir enerji kaynaklarına entegrasyonu sürecinde enerji sektörüne edeceÄŸi kılavuzluk bu açıdan büyük önem taşımaktadır.