GüneÅŸ Enerjisi Yatırımcıları DerneÄŸi (GÜNEÅžDER) BaÅŸkanı Serdar Ekiz, Maden Yasası kapsamında 2.12.2020 tarih 31322 sayılı resmi gazetede yürürlüÄŸe giren 5346 sayılı Kanunun 6. maddesinde, 1 Åžubat 2024 tarihinde TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu’nda görüÅŸülüp oy çokluÄŸuyla kabul edilen deÄŸiÅŸikliÄŸe tepki gösterdi. Yapılan deÄŸiÅŸikliÄŸin kabul edilemez olduÄŸunu ifade eden Ekiz ‘’ 10 yıllık YEKDEM desteÄŸi süresi dolan lisanssız GES’lere bir bedel karşılığı lisans hakkı verilerek GES’lerin satacağı elektriÄŸin birim fiyatı, piyasa fiyatlarının çok altına çekildi. Yatırımcıyı maÄŸdur eden bu düzenleme komisyonda maalesef kabul edildi. Kabul edilen 8. madde içerik olarak çeliÅŸkilerle dolu , gerekçe olarak savunulan tezler hatalı, manipülatif, hayatın doÄŸal akışına, serbest piyasa ekonomisine aykırılıklar içermektedir.’’ dedi.

Bu düzenlemenin gerekçesi olarak sunulan argümanlar hatalı ve manipülatiftir
Toplam güneÅŸ enerjisi yatırımlarının yüzde 85’ini oluÅŸturan lisanssız GES’lerin içinde YEKDEM destekli lisanssız GES’lerin toplam gücünün 6500 MWe, yatırımcı sayısının ise 3 binin üzerinde olduÄŸunu ifade eden Ekiz yasanın ilk yürürlüÄŸe girdiÄŸi 2012 yılında 1 MWp gücündeki santralin 1.5 milyon dolara mal olduÄŸunu, finansman ve operasyon maliyeti dahil bu yatırımın 10 yılda ancak kendini amorti edebildiÄŸine dikkat çekti. Yapılan düzenlemenin gerekçelerinin hatalı ve manipülatif olduÄŸunu ifade eden Ekiz, doÄŸru sanılan yanlış bilgileri ÅŸu ÅŸekilde düzeltti:

“Dolarla satanlar çok kazandı” ifadesi gerçek dışıdır.
Yukarıda da ifade edildiÄŸi gibi YEKDEM desteÄŸiyle 10 yılda ilk yatırım maliyetini ancak ödeyebilen GES yatırımları için “çok kazandılar” demek hem gerçekle uzaktan yakından alakası olmayıp, hem de iradeyi de zan altında bırakacak bir ifade içermektedir. Aynı ÅŸekilde bugün dünyada nükleerden üretilen elektriÄŸin birim maliyeti 7 cent iken biz ülke olarak 12.35 cent ödeyeceÄŸiz. O zaman Ruslara da aynı yaklaşımı sergilemeliyiz. Üstelik GES yatırımcısı bu ülkenin vatandaşı.

“YEKA’larda düÅŸük fiyatlar var” argümanı da doÄŸru deÄŸildir.
Yasa için bu argümanı savunanlar en büyük çeliÅŸkiyi burada yaşıyor. Savunulan YEKA’larda 2,5 -3 cent/kwh gibi bir rakam yok. En son YEKA 4 ihalesinde ortalama fiyat 4,5 cent/kwh. Üstelik ölçek ekonomisi denilen kavram da göz ardı edilmiÅŸ. 100 mWe ile 1 mWe’nin ürettiÄŸi elektrik birim fiyatının nasıl aynı olması beklenebilir? Ayrıca lisanssız GES’lere referans olması açısından YEKA’ları örnek gösterilmesi de büyük bir çeliÅŸkidir. YEKA’larda düÅŸük fiyat verip sonrasında hesap hatası yaptıklarını farkeden yatırımcılara Maden Yasası’nın 7. Maddesi kapsamında af geliyor.

‘’10 yıl süresinde yatırım maliyeti çıktı. Åžimdi PTF fiyatından alırsak çok kar edeceksiniz’’ argümanı doÄŸruları yansıtmıyor.
GES’ler açık arazide çalışan sistemler olduÄŸu için iklim ÅŸartlarından etkileniyor. Ä°nverterlerin deÄŸiÅŸme zamanı geldi. 10 yıl önce sahalara monte edilen inverterlerin teknolojileri deÄŸiÅŸtiÄŸi için DC kablo ve Åžalt malzemeleri de yenileniyor. Konstrüksiyonlar zamanla deforme oluyor, trafo ve elemanlarının zaman içinde deÄŸiÅŸimi gerekecek. Panel teknolojisi yeni bir teknoloji olduÄŸu için degregasyon beklenenin üzerinde gerçekleÅŸti. 10 yıl – 15 yıl içinde 300.000 – 400.000 dolarlık yenilenme maliyeti var. Yıllık 40.000 dolar geliri olan bir santral sahibi bunları yenileyemez.

“Yatırımcı risk alır; risk’in mükafatı kazançtır. “
GES yatırımları ilk yatırım maliyetini ödedikten sonra bu santrallerde üretilen elektriÄŸin üretim maliyetine satılması akla mantığa ve serbest piyasa ekonomisi kurallarına aykırıdır. EÄŸer devlet bu konuda bir yaptırım uygulayacaksa o zaman ekmek üreten fırınlar da ilk yatırım maliyeti karşılandıktan sonra indirimli ekmek satsın; evinin borcunu ödemiÅŸ ev sahibinin de amortisman hesabını yapsın devletimiz piyasadaki konut kiralarını düÅŸürmek için rayiç bedelinin altında kiraya vermeye zorlasın. Amortismanı ödenmiÅŸ uçaklarla daha düÅŸük ücretli uçak bileti satılsın, özel sektörün ürettiÄŸi emtia’nın amortismanına baÄŸlı olarak piyasa fiyatı belirlensin.
Lisanssız üreticiler hiçbir katkı payı ödemeden yarışmaya girmeden doÄŸrudan üretici olma hakkı kazandı. O zaman lisans alan üreticiden aldığımız katkı payı haksız olmuyor mu?

BaÅŸlangıçta brüt gelirin % 5.3’üne denk gelen sistem kullanım bedeli 2023 yılında toplam brüt gelirin % 27’sine çıkarıldı. 10 yıl sonunda 1 MWe’lik lisanssız GES 1 mWe’lik lisanslı GES’e göre 240.000 USD fazladan sistem kullanım bedeli ödeyecek. 2013 yılında yapılan lisans ihalesinde 1 mWe için alınan katkı payının yaklaşık 150.000 USD olması dikkate alındığında aynı ÅŸartlar altında lisanssızların 1.5 kat fazladan ödeme yaptığı kolaylıkla hesaplanmaktadır. Üstelik Lisanslı GES’lerin 49 yıl gibi bir süre üretim hakkı olması sebebiyle bu katkı payının ne kadar komik bir rakam olduÄŸu gözden kaçmamalıdır. Ayrıca son yapılan depolamalı GES lisans baÅŸvurularında da herhangi bir katkı payı talep edilmemiÅŸtir.

Yatırımcı güveni zedeleniyor
‘’12 yıl önce devletin kurumlarına güvenip risk alan ülkemizi güneÅŸ enerjisi endüstrisinde atılım saÄŸlatan Lisanssız GüneÅŸ Enerji Yatırımcıları bu deÄŸiÅŸikliÄŸe son derece tepkilidir. Yapılan düzenleme güneÅŸ enerjisi sektöründe yatırımcı güvenini zedeleyecektir’’ diyen Serdar Ekiz ÅŸöyle konuÅŸtu: ‘’2012 yılında 1 tane panel bile üretilemezken bugün 70’den fazla panel üreticimiz var. Toplam kapasite yaklaşık 25 GWp/yıl. Panel üretiminde kullanılan hücre, alüminyum, baÄŸlantı kutusu, DC kablo, konnektör, EVA gibi bileÅŸenler, trafo ve orta gerilim ÅŸat malzemelerinin tümü yerli üretilebiliyor. Altyapı sistemlerinde kullanılan çelik ve alüminyum yerli üreticiler tarafından dünyanın birçok noktasına gönderiliyor, yüzlerce yerli montaj ÅŸirketi ve personeli Avrupa’nın birçok ülkesinde ülke santraller kuruyor. Yine yüzlerce genç mühendis projeler çiziyor, onlarca yatırımcı Ä°talya, Yunanistan, Romanya, Balkan Ülkeleri ve dünyanın birçok noktasında güneÅŸ santrali yatırımları yapıyor. Peki bu baÅŸarı bir sihirli deÄŸnek dokunmasıyla mı oldu?

‘’Åžunu unutmamak lazım: Bundan 12 sene yerleÅŸim yerlerinden uzak daÄŸlık taÅŸlık bir araziye enerji nakil hattı yapacaksınız, trafo kuracaksınız, çelik profillerin üzerine alüminyum çerçeveli içinde lacivert- mor renk karışımı yarı iletken malzeme olan binlerce camı birleÅŸtirip 25 yıl bu camdan elektrik üreteceksiniz dediklerinde bunu yapmaya göze alıp bir de varınızı yoÄŸunuzu ipotek vereceksiniz ; üstüne üstlük bu konuda bankaları da ikna edeceksiniz, 1 milyon dolar yatırıp yılda 40.000 dolar kazanacaksınız ( operasyon, finansman ve sistem kullanım bedeli ödendikten sonra) sonra da çok kazandılar diyeceksiniz. Çok kazandılar diyenlerin bulundukları pozisyondan istifa edip sektörde yatırımcı olması en büyük dileÄŸimiz. ‘’