Türkiye Elektrik Dağıtım A.Åž. (TEDAÅž), 2024 Yılı Türkiye Elektrik Dağıtım Sektörü Raporu’nu yayımlayarak, küresel ve ulusal elektrik tüketim trendleri, Türkiye’nin elektrik dağıtım altyapısı, sektörel tüketim dağılımları, iller bazında tüketim verileri, TEDAÅž’ın sektördeki rolü ve uluslararası karşılaÅŸtırmalar hakkında kapsamlı bilgiler sundu. Rapor, Avrupa Enerji Düzenleyicileri Konseyi (CEER) verileriyle Türkiye’nin performansını da deÄŸerlendiriyor.

Küresel Elektrik Tüketimi ve Türkiye’nin Konumu
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) verilerine göre, 2022’de küresel elektrik tüketimi yüzde 2,64 artarak 24.577 TWh’ye ulaÅŸtı. Sanayi sektörü yüzde 42,3 payla (10.408 TWh) liderken, meskenler yüzde 27,5 (6.751 TWh) ve ticari/kamu hizmetleri yüzde 20,4 (5.005 TWh) izledi. OECD ülkelerinde tüketim yüzde 0,9 artışla 9.835 TWh’ye (dünya tüketiminin yüzde 40’ı) ulaşırken, ABD yüzde 40,7 payla OECD lideri oldu. OECD dışı ülkelerde tüketim yüzde 3,8 artarken, Çin küresel tüketimin yüzde 30,9’unu gerçekleÅŸtirdi.

Türkiye’de Elektrik Sektörünün Tarihsel GeliÅŸimi
Türkiye’de elektrik sektörü, 1902’de Tarsus’ta 2 kW’lik ilk santralle baÅŸladı. 1914’te Ä°stanbul’daki SilahtaraÄŸa Termik Santrali geniÅŸ çaplı üretim saÄŸladı. 1923’te kurulu güç 33 MW iken, 1970’te Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) ile üretim, iletim ve dağıtım merkezileÅŸtirildi. 1993’te TEK’in yerine TEAÅž ve TEDAÅž kuruldu. 2004-2013 arasında 18 dağıtım bölgesi özelleÅŸtirildi; TEDAÅž, 2017’de özelleÅŸtirme kapsamından çıkarılarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na baÄŸlandı. 2023’te üretim 331.148,9 GWh’ye ulaÅŸtı.

Türkiye’nin Elektrik Tüketim Verileri (2019-2023)
Türkiye’nin brüt elektrik üretimi 2019’da 303.897,6 GWh iken, 2023’te yüzde 8,96 artışla 331.148,9 GWh oldu. Net tüketim 257.273,1 GWh’den 289.371,7 GWh’ye (yüzde 12,48 artış) yükseldi. 2023’te ithalat 6.094,4 GWh, ihracat 2.075,8 GWh, iletim kaybı 5.600,9 GWh, dağıtım kaybı 23.993,0 GWh olarak kaydedildi. 2023 net tüketiminin sektörel dağılımı: Sanayi yüzde 45,0 (130.271,3 GWh), ticaret ve kamu hizmetleri yüzde 25,7 (74.439,6 GWh), mesken yüzde 22,6 (65.541,5 GWh), tarımsal faaliyetler yüzde 4,6 (13.301,7 GWh), aydınlatma yüzde 2,0 (5.817,6 GWh).

1980-2023 Sektörel Tüketim Evrimi
1980’de net tüketim 20.398,2 GWh iken, sanayi yüzde 63,8 (13.007,9 GWh) ile liderdi. 2023’te sanayi payı yüzde 45’e geriledi ancak liderliÄŸini korudu. Ticaret ve kamu hizmetleri yüzde 12,5’ten yüzde 25,7’ye, mesken yüzde 17,2’den yüzde 22,6’ya, tarımsal faaliyetler yüzde 0,8’den yüzde 4,6’ya, aydınlatma yüzde 1,4’ten yüzde 2,0’ye yükseldi. Köy tüketimi 1990’lardan itibaren sıfırlandı; köy elektrifikasyonu 2000’de yüzde 100’e ulaÅŸtı.

Ä°llerde KiÅŸi Başına Tüketim (2023)
2023’te Türkiye ortalaması 3.390 kWh/kiÅŸi oldu. Bilecik (9.871 kWh/kiÅŸi), Kocaeli (8.007 kWh/kiÅŸi) ve Karabük (7.667 kWh/kiÅŸi) en yüksek tüketim gösteren iller olurken, AÄŸrı (1.026 kWh/kiÅŸi), MuÅŸ (1.076 kWh/kiÅŸi) ve Hakkari (1.079 kWh/kiÅŸi) en düÅŸük tüketim oranlarına sahip. Ä°stanbul (2.757 kWh/kiÅŸi), Ankara (2.972 kWh/kiÅŸi) ve Ä°zmir (4.799 kWh/kiÅŸi) farklı tüketim profilleri sergiledi.

Dağıtım Şebekesi ve Altyapı
2023’te Türkiye’nin dağıtım ÅŸebekesi 1.299.265 km hat (1.022.548 km havai, 276.717 km yeraltı kablosu) ve 568.738 trafo (237.287 MVA) içeriyor. Dağıtım ÅŸirketleri 930.633 km hat ve 100.370 MVA, üçüncü ÅŸahıslar ve OSB’ler 118.756 km hat ve 136.917 MVA iÅŸletiyor. Direk sayısı 4.947.121 (2.793.203 demir, 1.594.162 beton, 559.756 aÄŸaç). Köy elektrifikasyonu 2000’den beri yüzde 100; 2023’te 18.657 köy ve beldenin tamamı elektrik eriÅŸimine sahip.

TEDAÅž’ın Sektördeki Yeri
TEDAÅž, 08.06.1984 tarih ve 233 sayılı, 22.01.1990 tarih ve 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler, 12.08.1993 tarih ve 93/4789 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’na dayanan 14 Åžubat 2018 tarihindeResmi Gazete'de yayımlanan “Türkiye Elektrik Dağıtım A.Åž. Ana Statüsü” ile faaliyetlerini sürdürüyor. Merkez teÅŸkilatı, 21 bölge müdürlüÄŸü ve Ankara, Ä°stanbul, Ä°zmir, Erzincan’daki 4 eÄŸitim-sertifikasyon merkeziyle hizmet veriyor. TEDAÅž, ÅŸebeke mülkiyetini elinde tutarak 21 özelleÅŸtirilmiÅŸ dağıtım ÅŸirketini denetliyor ve enerji arz güvenilirliÄŸini saÄŸlıyor.

TEDAÅž’ın Yerli ve Uluslararası KarşılaÅŸtırması
Türkiye’de alçak gerilim (AG) ÅŸebekesi fazlar arası 400 V, faz-nötr arası 230 V ve 50 Hz frekansta çalışır. Orta gerilim (OG) ÅŸebekesinde 6,3 kV, 10,5 kV, 15,8 kV, 31,5 kV, 33 kV ve 34,5 kV gerilim seviyeleri kullanılır. Avrupa’da 50 Hz frekansı yaygınken, Kuzey ve Orta Amerika, Güney Kore, Filipinler, Tayvan ve Suudi Arabistan’da 60 Hz tercih edilir. Avrupa’da OG gerilimleri genellikle 10 kV, 20 kV, 30 kV ve 33 kV’dir; Türkiye’nin gerilim çeÅŸitliliÄŸi Avrupa’ya benzer. ÖrneÄŸin, Almanya’da 10 kV, 20 kV, 30 kV ve 35 kV; Fransa’da 15 kV, 20 kV ve 33 kV; BirleÅŸik Krallık’ta 11 kV ve 33 kV; Ä°talya’da ise ağırlıklı olarak 20 kV kullanılır. TEDAÅž, Avrupa’daki dağıtım operatörlerinden (örn. Almanya’da E.ON, Fransa’da Enedis) farklı olarak kamu statüsünde olup, altyapı mülkiyeti ve denetimde merkezi bir rol oynuyor. Yerli dağıtım ÅŸirketleri (örn. Kayseri ve Civarı Elektrik, Aydem EDAÅž) TEDAÅž denetiminde iÅŸletme faaliyetlerini yürütüyor.

Avrupa ile Sektörel Tüketim ve Performans KarşılaÅŸtırması
Türkiye’de olduÄŸu gibi Avrupa’nın çoÄŸunda en fazla elektrik tüketimi sanayi sektöründe gerçekleÅŸiyor. Ancak Fransa, Ä°ngiltere ve Ä°spanya’da mesken tüketimi sanayiyi geride bırakıyor, bu da yaÅŸam standartları ve kentsel yapıların etkisini yansıtıyor. Avrupa Enerji Düzenleyicileri Konseyi’nin (CEER) 2022 Elektrik ve Gaz Tedarik SürekliliÄŸi KarşılaÅŸtırma Raporu’na göre, Türkiye’nin 2018’deki kullanıcı sayısı 43.642.947 iken, 2023’te bu sayı 49.746.565’e ulaÅŸtı. Dağıtım performansını deÄŸerlendirmede kullanılan SAIDI (kullanıcı başına ortalama kesinti süresi) ve SAIFI (kullanıcı başına ortalama kesinti sıklığı) göstergeleri, Türkiye’nin Avrupa ülkeleriyle karşılaÅŸtırılabilir veriler sunduÄŸunu gösteriyor. CEER raporunda, Türkiye ile aynı kriterlerle hesaplama yapan ülkelerle karşılaÅŸtırmalı grafikler yer alıyor.
TEDAÅž’ın raporu, Türkiye’nin elektrik sektörünün hem hacim hem de altyapı açısından büyük bir dönüÅŸüm geçirdiÄŸini ortaya koyuyor. Sanayi liderliÄŸinde artan tüketim, modernize edilen ÅŸebeke, yüzde 100 köy elektrifikasyonu ve Avrupa ile uyumlu teknik standartlar, Türkiye’nin enerji altyapısındaki baÅŸarısını yansıtıyor. TEDAÅž, kamu iktisadi teÅŸebbüsü olarak sektörü düzenlemeye, enerji verimliliÄŸini artırmaya ve arz güvenilirliÄŸini saÄŸlamaya devam ediyor.