24-25 Eylül 2014 tarihlerinde Ä°stanbul Lütfi Kırdar Kongre Merkezi’nde düzenlenecek olan All Energy Turkey 2014, enerjinin her alanında çalışan profesyoneller için hem ulusal hem de uluslararası ölçekteki en önemli enerji etkinliklerinden biridir. Bu yılki etkinliÄŸin seyri ve Türkiye enerji piyasanın genel durumu hakkındaki sorularımızı Enerji Ticareti DerneÄŸi BaÅŸkan Yardımcısı ve All Energy Turkey Danışma Kurulu Üyesi Mustafa Karahan’a yönelttik.

All Energy Turkey fuar ve kongresinin kapsamı ve katılımcıları konusunda bilgi verebilir misiniz?

Türkiye’de son yıllarda enerji sektörünün geliÅŸimine paralel olarak, çok sayıda organizasyon düzenleniyor. Hem enerji sektörünün çok fazla segmenti olan ve çok geniÅŸ bir alanı kapsayan bir sektör olması, hem de enerji ticareti konusu, bu sektörün ülkemizdeki en yeni segmenti olması dolayısıyla, bu konunun genel olarak hak ettiÄŸi ÅŸekilde ele alınamadığı ve kapsanamadığı görülüyor. Bu anlamda, All Energy Turkey Fuar ve Kongresi tamamen enerji ticareti üzerine bir organizasyondur. Elektrik ve doÄŸalgaz ticareti ile ilgili olarak piyasa yapısı ve mevzuat konularından, sektörün iÅŸleyiÅŸine dair mevzulara kadar geniÅŸ bir kapsamda içeriÄŸi oluÅŸturulmaktadır. Bu alanda faaliyet gösteren ÅŸirketler ve enerji ticareti sektörüne destek hizmetler veren ÅŸirketler bu organizasyonun fuar tarafında katılım göstermekle birlikte, düzenlenen oturum, çalıştay ve paneller de yurt içi ve yurt dışından sektör uzmanları ve aynı zamanda Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı, EPDK, TEÄ°AÅž, BOTAÅž gibi enerji bürokrasisinin temsilcilerinin katılımıyla düzenleniyor. Enerji Ticareti DerneÄŸi olarak bizler de bu kapsama iki panel ve bir özel oturum ile katkı sunmaktayız.

2014 yılının ilk yarısını piyasalarda yaÅŸanan geliÅŸmeler açısından nasıl deÄŸerlendiriyorsunuz?

2014 yılının ilk yarısında elektrik piyasasında geçtiÄŸimiz yılın aynı dönemine kıyasla yaklaşık %4’lik bir büyüme görüyoruz. Bu artış oranının, yılın ilk aylarında yaÅŸanan soÄŸuk hava ve makroekonomik büyümenin beklentilerin üzerinde gerçekleÅŸmesinden kaynaklandığını tahmin ediyoruz. Arz tarafındaki artış da talepteki bu geliÅŸime paralel olarak gerçekleÅŸti. Ancak, özellikle yılın ilk aylarında yaÅŸanan kuraklık nedeniyle hidro kaynakların üretime katkısının sınırlı kalması, gün öncesi elektrik piyasasında fiyatların beklentilerin bir miktar üzerinde gerçekleÅŸmesine sebep oldu.

Bununla birlikte, yılbaşından bu yana 120 yeni üretim tesisinin faaliyete geçmesi ile Türkiye’nin kurulu gücünde yaklaşık 3.000 MW’ın üzerinde artış oldu ve ülkemizin kurulu gücü 67.000 MW’ın üzerine çıktı. Yenilenebilir kaynakların üretimdeki payı %1 ve özel sektörün üretimdeki payı da %2 seviyesinde arttı. Bu dönemde ithalatta %32 civarında, ihracatta ise yaklaşık %35 civarında bir artışla karşılaÅŸtık.

2014’ün ilk yarısında enerji piyasalarının gündemindeki en önemli maddelerden birisi, geçtiÄŸimiz yıl yürürlüÄŸe giren yeni Elektrik Piyasası Kanunu çerçevesinde kurulması öngörülen EPÄ°AÅž (Enerji Piyasaları Ä°ÅŸletme A.Åž.), nam-ı diÄŸer Enerji Borsası oldu. Sektör oyuncuları açısından, enerji piyasalarının serbestleÅŸmesi ve likit, ÅŸeffaf, güvenilir bir referans fiyat üretme kapasitesine sahip hale gelmesi yolunda önemli bir sembol haline gelen EPÄ°AÅž’ın kurulması sürecinde son aÅŸamaya geldik. Åžirketin hissedarlarının önümüzdeki süreçte belirlenerek 3. çeyrek itibariyle kuruluÅŸ sürecinin tamamlanacağını ve hızlı bir ÅŸekilde operasyonel hazırlıkların baÅŸlamasını öngörüyoruz.  

Sektörümüz açısından yakından takip edilen bir diÄŸer önemli husus ise EÜAÅž portföyündeki santrallerin özelleÅŸtirme süreci. ÖzelleÅŸtirme ihalelerinin baÅŸarıyla sürdürülmesi ve piyasanın serbestleÅŸmesi yönünde hayati öneme sahip olan bu özelleÅŸtirmelere yönelik irade ve kararlılığın net bir ÅŸekilde ortaya konmuÅŸ olması, piyasanın serbestleÅŸmesi açısından çok olumlu bir durum. Nitekim bu iradenin yansıması olarak EÜAÅž bu yıl ilk kez ihale yoluyla elektrik satışı yaptı. 100 MW’lık satışın, sektör oyuncuları olarak uzun zamandır üzerinde durduÄŸumuz, piyasanın en büyük oyuncusu olan EÜAÅž’ın üretiminin mümkün olan en yüksek oranda piyasa koÅŸullarında ticaretinin gerçekleÅŸmesi yönündeki arzumuzun gerçekleÅŸmesi açısından ümit verici bir geliÅŸme olduÄŸunu ifade etmek istiyorum.

Türkiye’de gelecek 5 yıllık periyodda enerji piyasasında ve enerji ticaretinde ne gibi deÄŸiÅŸikliklerin ve geliÅŸmelerin yaÅŸanacağını öngörüyorsunuz?

Önümüzdeki 5 yıllık süreçte enerji piyasasının liberalizasyonu sürecinde önemli adımların atılacağına ve dolayısıyla ülkemizde enerji ticaretinin büyük bir ivmeyle büyüyeceÄŸine inanıyoruz. Bu yıl içerisinde EPÄ°AÅž’ın kuruluÅŸunun tamamlanması ve önümüzdeki yıl içerisinde piyasa iÅŸletim faaliyetini devralması, bu süreçte atılacak ilk önemli adım olacak. Bununla birlikte gün öncesi piyasasının da çok kısa süre içerisinde iÅŸlemeye baÅŸlamasını öngörüyoruz. Bu geliÅŸme de ülkemizin enerji piyasası açısından kritik bir dönüm noktası olacak. Yine mevcut çalışmalar kararlılıkla sürdürüldüÄŸü takdirde, ülkemizde artık BÄ°ST bünyesindeki vadeli iÅŸlem piyasasının da önemli bir ticaret ortamı olabileceÄŸini düÅŸünüyoruz. Önümüzdeki dönemde tezgah üstü piyasalardaki elektrik ticareti konusunda da büyük bir ivme bekliyoruz. Özellikle damga vergisi engelinin aşılması ve ülkemizdeki ticaret ÅŸirketlerinin risk algılarının ve yaklaşımlarının geliÅŸmesiyle birlikte, bu piyasaların organize piyasalara da yön ve iÅŸaret verebilecek bir güce ulaÅŸmasını ümit ediyoruz. Ayrıca, dış ticarette özellikle bu yılsonuna doÄŸru ENTSO-E ile nihai katılım anlaÅŸmasının imzalanması ile birlikte önemli bir geliÅŸim bekliyoruz. Gürcistan ile Türkiye’deki hattın tamamlanmış olmasından dolayı, özellikle bu ülkenin piyasasındaki geliÅŸimlerin ülkemizin elektrik ticareti potansiyeline olumlu yansıyacağını düÅŸünüyoruz. Ülkemiz için çok yeni bir kavram olmakla beraber, ÅŸu anda çalışmalarına devam edilen talep tarafının piyasa katılımı konusunda da önümüzdeki 5 yıllık süreçte önemli geliÅŸmeler yaÅŸanacağına inanıyoruz.

Perakende elektrik ticaretinde de önümüzdeki dönemde ülkemizi ciddi bir açılım bekliyoruz. Serbest tüketici limitinin sıfıra çekilmesi, ÅŸu anda yetersiz kalan serbest tüketici iÅŸlemleri ile ilgili teknik altyapının iyileÅŸtirilmesi yönünde atılacak adımlar, hukuki ayrıştırma konusunda elde edilecek baÅŸarı ve rekabet konusunda mevzuatlardaki ya da bunların uygulamalarındaki eksikliklerin giderilmesi ile birlikte, ÅŸu anda bulunduÄŸumuz noktanın çok ötesinde bir perakende elektrik ticareti ortamına sahip olacağımıza inanıyoruz.

DoÄŸalgaz piyasasındaki geliÅŸmelere de bakarsak, öncelikle DoÄŸalgaz Piyasası Kanunu’nda deÄŸiÅŸiklik öngören tasarının en kısa sürede Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde yasalaÅŸarak yürürlüÄŸe girmesini arzu ediyoruz. Bu deÄŸiÅŸiklikle birlikte, ilk olarak BOTAÅž’ın ticari faaliyetlerine göre ayrıştırılmasını, ardından dengeleme gazı piyasası ve gün öncesi piyasasının yürürlüÄŸe girmesini ve de ithalat ile yeniden ihracat olmak üzere ticaret önündeki engellerin kaldırılmasını arzu ediyoruz.

Liberal bir enerji piyasasının oluÅŸması için politik çerçevede atılacak adımlar neler olabilir?

Aslında özellikle 2001 yılında EPDK’nın kurulması ile birlikte, enerji politikalarında önemli bir trend baÅŸlamış oldu. Son on yıllık sürece baktığımızda ise, elektrik piyasasında serbestleÅŸme adına çok önemli adımlar atıldığını kabul etmek gerekir. Geçen sene yasalaÅŸan Elektrik Piyasası Kanunu ve ikincil mevzuatındaki geliÅŸmelerle de birlikte yasal olarak liberal bir piyasa oluÅŸumu konusunda gerekli adımlar büyük ölçüde tamamlanmış oldu. Bu aÅŸamadan sonra en önemli husus, bu yasal altyapı ve arkasında olduÄŸunu düÅŸünmek istediÄŸimiz mantık ile uyumlu uygulamaların geliÅŸtirilmesidir. Politik çerçevede gerekli adım da mevcut mevzuatın tam ve doÄŸru uygulanması konusunda kararlılıktır. DoÄŸalgaz piyasası ise maalesef elektrik piyasasına göre biraz daha geriden seyretmekte. Bu piyasanın liberalleÅŸme yolundaki mevcut tıkanıklığının aşılmasında en önemli politik adım ise TBMM’ne gönderilmiÅŸ olan yeni DoÄŸalgaz Piyasası Kanun Tasarısı’nın en kısa zamanda yasalaÅŸarak gerekli ikincil mevzuat düzenlemelerinin tamamlanması ve uygulama adımlarının en hızlı ÅŸekilde atılmaya baÅŸlaması olacaktır.