CoÄŸrafi konum avantajıyla ülkemizde bolca bulunan güneÅŸten elektrik üretimi saÄŸlamak adına yapılması gerekenler birbiri ardına gerçekleÅŸirken, GÜNDER (Uluslararası GüneÅŸ Enerjisi TopluluÄŸu-Türkiye Bölümü) de güneÅŸ enerjisinin Türkiye’de hak ettiÄŸi konuma gelmesi için birçok çalışma yapıyor. GüneÅŸin bugününü ve geleceÄŸini GÜNDER Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Dr. Kemal Gani Bayraktar’a sorduk. Bayraktar’ın 2014 yılı deÄŸerlendirmelerini sizlerle paylaşıyoruz.

GÜNDER olarak Türkiye enerji sektörü açısından 2014 yılını nasıl deÄŸerlendiriyorsunuz?

GüneÅŸ enerjisi sektörü geçmiÅŸ 20 yılla kıyaslandığında geliÅŸimini hızla sürdürüyor. Türkiye güneÅŸ enerjisininden sıcak su elde edilmesinde kurulu güç olarak dünyada dördüncü,

Avrupa’da ise ikinci sırada bulunuyor. Ülkemiz bunu, %100 yerli yatırım, üretim ve devlet teÅŸviÄŸi olmadan yaptı. Sektördeki hem güneÅŸ kollektörü hem de FV modül üretici sayısı hızla arttı. Ülkemizde yıllık 1,6 milyon m²’yi aÅŸan üretimi ile 90’dan fazla üretici, 800’ü aÅŸkın satıcı ve 3000’i aÅŸan montajcı olduÄŸunu söylenebilir. Yatırımı sürmekte olanlarla birlikte güneÅŸten elektrik üretecek FV Modül üreticisi sayısı ise 20’yi ve kurulu üretim kapasitesi 700 MW’ı aÅŸmaktadır. Üretim kapasitemizle de bu kadar ilerlemiÅŸken maalesef enerjimizi üretebilmede istediÄŸimiz noktaya gelemedik. GüneÅŸ enerjisi üretimi için 2014’te 600 megavatlık lisanslı baÅŸvuru ihalesi açıldı. Talep 9 gigavatı buldu. Talebin bu ÅŸekilde yüksek olmasının sebebi, geliÅŸen ülkemize ve güneÅŸ enerjisi potansiyeline olan güvenle yenilenebilir enerjide ihtiyacın farkında olunması ve çözüm önerisi de sunulması.

Türkiye’de tüm enerji kaynaklarını düÅŸündüÄŸünüzde, yenilenebilir enerjinin orta ve uzun vadede alabileceÄŸi minimum ve maksimum paylar sizce ne oranda olacak?

Ülkemiz güneÅŸlenme ve güneÅŸ enerjisi açısından bu kadar zenginken, Avrupa’nın en az 3 misli güneÅŸ ışınımına ve yıllık 7,2 saat güneÅŸlenme süresine sahipken, Almanya ve Avrupa’nın kuzey ülkelerinde güneÅŸ enerjisinin kurulu gücü Türkiye’nin çok üstünde. Ancak Türkiye’de geliÅŸim ve yükselen enerji verimliliÄŸi bilinciyle doÄŸru orantılı olarak farkındalık artıyor. GüneÅŸ enerjisi teknolojilerinin geliÅŸmesi ve yaygınlaÅŸması ile ülkenin potansiyelini gerçekleÅŸtirme yolunda hızla ilerliyoruz ve ihtiyaç duyulan tüm disiplinler ülkemizde hazır. GüneÅŸ enerjisine mevcut yatırımlarla günümüzü deÄŸil, geleceÄŸimizi ÅŸekillendiriyoruz. GüneÅŸ enerjisine yapılan her yatırım, karbon salımının azalmasına yardımcı olacak ve düÅŸük karbon ekonomisine katkıda bulunacaktır. Son yıllarda güneÅŸ enerjisi sektörü hızlı bir büyüme deÄŸiÅŸimi içine girdi ve bu geliÅŸimi de hızlanarak sürdürecektir. Türkiye, güneÅŸ ısıl da kısmen çok iyi bir noktada. Yaklaşık 20 milyon m²‘lik monte edilmiÅŸ güneÅŸ kollektörleri ile ÅŸu anda çatılarda enerji topluyor ve sıcak su elde ediyor. Sıcak su eldesinde kullandığımız güneÅŸ enerjisinin karşılığı en az 795 bin ton petrol eÅŸdeÄŸeri olarak gerçekleÅŸti. Türkiye bu alanda çevre ülkelere de hitap eden yüksek bir imalat kapasitesine sahip. Ancak buna raÄŸmen ülkemizdeki enerji tüketim alışkanlıkları çerçevesinde güneÅŸ ısılda da katedilecek çok mesafe var. Onuncu Kalkınma Planında birincil enerji üretiminde %27 olan yerli kaynak payının 2018 itibariyle %35’e çıkarılması planlanmaktadır. Yenilenebilir kaynaklardan saÄŸlanan elektrik üretim miktarının ise, rüzgar, güneÅŸ, jeotermal ve biyokütleden olmak üzere 29 TWh olacağı öngörülmektedir. Ülkemizin ihtiyaçları ve yenilenebilir enerji potansiyeli düÅŸünüldüÄŸünde, hedefli çalışmalarla bu baÅŸarımın daha da yüksek seviyelerde saÄŸlanabileceÄŸi kolaylıkla belirtilebilinir.

GüneÅŸ enerjisi sektörünün genel sorunları ve dernek olarak sunduÄŸunuz çözüm önerileri hakkında bilgi verebilir misiniz?

Ülkemizde kurulu güç her geçen gün artmaya devam ediyor. Bunun büyük çoÄŸunluÄŸu kamunun yönlendirmesi ile (lisanslı üretim ihaleleri, Enerji Ä°htisas Bölgesi uygulamaları, yatırımcıya özel lisans hakkı verilmesi vb.) gerçekleÅŸecek sistemler olmasına raÄŸmen lisanssız üretim ve konutlardaki kurulumun da çok önemli olacağını öngörüyoruz. Yeter ki konutlar ve küçük yatırımcıların bürokrasi ile zaman ve para kaybetmeleri önlensin, tarımda özellikle sulamada Fotovoltalik yatırım desteklensin, boÅŸta duran çatıların bu tür uygulamalar için bulundukları binadan bağımsız kiralanabilsin, yerli üretici ve teknolojiler yurt dışı etkenlere ve niteliksiz ürünlere karşı korunup desteklensin. Lisansızlar daha hızlı yol alıyor ama ülkede daha önceki tecrübelerde gösteriyor ki hata yapmamaya özen gösteriliyor. Lisanslı da bu nedenle hızlı geliÅŸecektir. Önemli bir engeli yok. Ancak onay mekanizmalarının hızlandırılması gerekiyor. Ä°yi finansman kaynaklarının da yatırımcılarla buluÅŸturulması lazım… Arazi temininde prosedürden kaynaklanan hız sıkıntısı yaÅŸanıyor. Bürokrasi de bazı iyileÅŸtirme çalışmaları var. Her açıdan güneÅŸin önünü açmak gerekiyor. Yatırımcı hazır, yatırım zemini uygun… Sonuca yönelik sürecin hızlanması ve iddialı hedefler sektörün geliÅŸim yönündeki önünü de açacaktır. Kentsel dönüÅŸüm bu konuda önemli bir fırsattır. Mevcut yönetmelik dışında çok daha ileriyi öngörerek ve güneÅŸten yararlanarak kentsel planlamalarımızı yapsak, yenilenebilir enerji teknolojileri ile birlikte çok daha tasarruflu yapılar elde edebiliriz. Burada mimarlara da ulaÅŸmamız lazım. Çünkü projeleri çizen onlar ve bu teknolojilerin önemini ve binalarımızın faydalanmasını onlarla daha iyi aktaracağımızı düÅŸünüyoruz. GÜNDER olarak geçtiÄŸimiz günlerde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na da ilettiÄŸimiz sektörün geliÅŸmesine öncülük edecek önerilerimiz ÅŸöyledir; “BaÅŸta Kalkınma Ajansları olmak üzere kamu tarafından finansal desteklenen projelerde yerli Fotovoltaik panel üreticilerinin ürünlerinin alınması ÅŸartı getirilmeli, Örnek nitelikli ÅŸartnamaler hazırlanarak kamu alımlarında bunların kullanılması saÄŸlanmalı, Sistemin etkinliÄŸinin artırılması için Lisanssız Üretim ile ilgili tüm sürecin hızlandırılması saÄŸlanmalı (yaklaşık 6-9 ay süren baÅŸvurular olup, tüm baÅŸvurular için aynı prosedür de uygulanabilmeli), 1 MW ile 1KW baÅŸvuru süreç ve maliyetleri aynı olup bireysel tüketimi ve yatırımını teÅŸvik edebilecek süreç kısaltılmalı, Küçük güçteki kurulumlara yönelik tip proje uygulaması geliÅŸtirilmeli, Çatı uygulamalarında süreç yalınlaÅŸtırılarak, sorumluluk dağıtım ÅŸirketlerine devredilebilmeli ve çatı kiralama mevzuatı oluÅŸturularak bina ile çatı sahipliÄŸi ayrılabilmeli, böylelikle atıl çatılar enerji üretimine yönelik kullanıma açılabilmeli, Proje onayı ve/ veya kabulü için taÅŸra teÅŸkilatı olan 3. taraflara bu yetki devredilerek zaman kayıpları önüne geçilebilmeli, Tarımsal sulamada uygulamayı yaygınlaÅŸtırmak adına tarım alanına kurulabilecek sulama tesislerinin ihtiyacı için panel yerleÅŸtirilmesine izin verilmeli ve sulama kooperatiflerine özel uygulamalar yapılmalı, Lisanslı baÅŸvuruların bir an önce sonuçlanması saÄŸlanmalıdır.”

Ulusal ve uluslararası geliÅŸmeler dikkate alındığında, 2015 yılı için Türkiye enerji piyasasında ne gibi geliÅŸmelerin olacağını öngörüyorsunuz?

GüneÅŸ enerjisi önümüzdeki 10 yılda tahmin edilemeyecek bir büyümenin eÅŸiÄŸinde… Hindistan, güneÅŸ enerjisinin yeni devi olmaya soyunuyor. Avrupa BirliÄŸi, 2020 yenilenebilir enerji hedeflerine adım adım ilerliyor. Almanya, güneÅŸ enerjisinden günlük bazda elektrik üretiminde geçtiÄŸimiz yıl art arda dünya rekorları kırdı. Çin, 2010 yılına göre kurulu kapasitesini tam 42 kat artırmayı baÅŸararak 33 gigawatt sınırını zorluyor. Deutsche Bank, Amerika BirleÅŸik Devletleri’nin 50 eyaletinin tümünde çatı üstü PV sistemlerinin 2016 yılı itibariyle ÅŸebeke fiyatlarını yakalayacağını tahmin ettiklerini duyurdu. GüneÅŸ elektriÄŸi, artık fosil yakıt fiyatlarına kadar düÅŸmek üzere… Dünyanın her yerindeki sürdürülebilir dönüÅŸüm çabasındaki ÅŸirketler, tesislerinin, maÄŸazalarının, fabrikalarının çatılarını güneÅŸ panelleriyle kaplıyor. GüneÅŸ enerjisi, artık romantik bir uÄŸraÅŸ deÄŸil, iktisadi olarak akılcı; karbon salımları açısından temiz, ısı ve elektrik temini noktasından bakıldığında ise güvenli bir yerli enerji ve hayat kaynağı… Bu doÄŸrultuda da yenilenebilir enerji teknolojileri ve kullanımı yaygınlaÅŸarak artış geliÅŸimini sürdürecek, bütünleÅŸik çözümlemelerin kullanıldığı yerleÅŸim ve sanayi alanlarını tecrübe edeceÄŸiz.

Temsilcisi olduÄŸunuz sektör için 2015 yılından beklentileriniz nelerdir?

Kurulu güçte 2023 hedeflerine paralel olarak halen 100 megavata ulaÅŸmaya çalışan güneÅŸ elektriÄŸinin payının mevcut çerçeveler doÄŸrultsuunda 2023 yılında 10 bin megavatı aÅŸacağını öngörüyoruz. 3 bin megavat olarak da güneÅŸ elektriÄŸinde 2015 yılına yönelik belirtilen hedefler söz konusu. Her yıl 1 milyon m²’yi aÅŸkın güneÅŸ kolektörleri ise sıcak su üretimi için tüketiciyle buluÅŸuyor. Bununla birlikte 2023 sonu itibariyle sektör olarak güneÅŸ enerjisi üretiminde 23.000 MWe elektrik fotovoltaik, 23.000 MWth ısı da ısıl termal yeni kurulu güç hedeflememiz için engel var mı? Göstergeler, iÅŸaretler, yorumlar ve analizler, bizi bu hedefin gerçekçi ve baÅŸarılabilir olduÄŸunu düÅŸünmeye yöneltiyor. Ülkemizin enerjide dışa bağımlılığını azaltma ihtiyacımız, hazır olan sanayimiz ve güneÅŸ potansiyelimiz de gözönünde bulundurulursa “23, 23, 23” olası sektör hedefini baÅŸarmamız için tek ihtiyacımız çok çalışmak.

Son olarak eklemek istediklerinizi aktarabilir misiniz?

GÜNDER olarak son iki yıldır farkındalık yaratmak adına özel eÄŸitim ve toplantılar düzenledik. GüneÅŸten elektrik üretimine yönelik yatırımlarda güneÅŸ paneli seçiminden doÄŸru montajına, sigortası, finansmanı ve düzenli bakımına kadar geniÅŸ bir disiplini içerdiÄŸini anlatan özel buluÅŸmalar yaptık, yatırımcıları bilgilendirdik. Yatırımcıların mevcut yönetmeliklere hızlı adapte olabilmeleri için politika yapıcılarının ve kamu kurumlarımızın da katkılarıyla lisansız-lisanslı baÅŸvuru konularında mevzuat eÄŸitimleri verdirdik. Amacımız bilgi paylaşımı ile birlikte baÅŸvuru sürecini etkinleÅŸtirmek ve kontrolleri hızlandırmak, kolaylaÅŸtırmak idi. Åžartnameler için de hem güneÅŸ ısı hem de güneÅŸ elektrikte kalite artırıcı çalışmalar yapıldı. Bu süreçte yoÄŸun ÅŸekilde yurt dışı iliÅŸkilerimizi de geliÅŸtirdik. AÄŸustos ayında Uluslararası Enerji Ajansı Fotovoltaik Güç Sistemleri (IEA-PVPS) ve GüneÅŸle Isıtma SoÄŸutma (IEA-SHC) Programları’nda ülkemizi temsil etmeye atandık. Amaç buralardaki bilgileri ve teknolojik geliÅŸmeleri alıp tüm deÄŸer zinciri ile paylaÅŸmak ve inovasyona katkıda bulunmaktır. Ayrıca Avrupa Fotovoltaik Sanayi DerneÄŸi (EPIA) ve Avrupa GüneÅŸ Isıl Sanayi Federasyonu (ESTIF) üyelik süreçlerini tamamladık. Üyesi olduÄŸumuz TOBB Ä°klimlendirme Meclisi (Ä°SÄ°B) ve Uluslararası GüneÅŸ Enerjisi TopluluÄŸu (ISES) ile de yakın iÅŸbirliÄŸi içindeyiz. Bundan sonra daha örgütlü ve yaygın katılım ile temsiliyete odaklandık. Yurt dışındaki toplantılara katılıyoruz ve ülkemiz güneÅŸ enerjisi sanayini tanıtıyor, iÅŸbirliklerini geliÅŸtiriyoruz. Altyapımızı dünya çapında iÅŸbirlikleri ile güçlendiriyoruz. Türkiye’nin ve GÜNDER’in bu alanda geliÅŸmiÅŸ ve bütünleÅŸik bir altyapısı var. Birebir sunumlarla sanayimizi, GÜNDER’in yaptıkları ve Türkiye’nin yaptıklarını anlatarak sektörün önünü açmaya çalışıyor, sektörün sorunlarını tüm yönleriyle ilgililerle çalışarak engelleri kaldırarak çözüm üretiyor, sektör sürdürülebilir geliÅŸimine katkı saÄŸlıyoruz. Ayrıca farkındalık yaratma, bilinçlendirme amacındayız da... Bundan sonraki dönemde geçen 20 seneye kıyasla sektör ve dernek daha hızlı geliÅŸimini sürdürecektir. Kasım ayında Ä°zmir’de düzenlediÄŸimiz SOLARTR’yi sektörümüzün en önemli etkinliÄŸi olarak konumlandırmayı hedefledik. Konferans’ta, “GüneÅŸe dokunmak” ana temasıyla uluslararası boyutta 100’ü aÅŸkın sunum yapıldı. 16 ülkeden 400’ü aÅŸkın katılımcı dört salonda üç gün boyunca paylaşılan bilimsel çalışmaları takip etti, sanayi ve sektör oturumları ile eÄŸitimlerde yer aldı. Ä°ki yılda bir gerçekleÅŸtirilecek SOLARTR yurt içi ve yurt dışı etkinlikleri ile Türkiye GüneÅŸ Enerjisi Sanayisinin sesi olacaktır.