Coğrafi konum avantajıyla ülkemizde bolca bulunan güneşten elektrik üretimi sağlamak adına yapılması gerekenler birbiri ardına gerçekleşirken, GÜNDER (Uluslararası Güneş Enerjisi Topluluğu-Türkiye Bölümü) de güneş enerjisinin Türkiye’de hak ettiği konuma gelmesi için birçok çalışma yapıyor. Güneşin bugününü ve geleceğini GÜNDER Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Kemal Gani Bayraktar’a sorduk. Bayraktar’ın 2014 yılı değerlendirmelerini sizlerle paylaşıyoruz.

GÜNDER olarak Türkiye enerji sektörü açısından 2014 yılını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Güneş enerjisi sektörü geçmiş 20 yılla kıyaslandığında gelişimini hızla sürdürüyor. Türkiye güneş enerjisininden sıcak su elde edilmesinde kurulu güç olarak dünyada dördüncü,

Avrupa’da ise ikinci sırada bulunuyor. Ülkemiz bunu, %100 yerli yatırım, üretim ve devlet teşviği olmadan yaptı. Sektördeki hem güneş kollektörü hem de FV modül üretici sayısı hızla arttı. Ülkemizde yıllık 1,6 milyon m²’yi aşan üretimi ile 90’dan fazla üretici, 800’ü aşkın satıcı ve 3000’i aşan montajcı olduğunu söylenebilir. Yatırımı sürmekte olanlarla birlikte güneşten elektrik üretecek FV Modül üreticisi sayısı ise 20’yi ve kurulu üretim kapasitesi 700 MW’ı aşmaktadır. Üretim kapasitemizle de bu kadar ilerlemişken maalesef enerjimizi üretebilmede istediğimiz noktaya gelemedik. Güneş enerjisi üretimi için 2014’te 600 megavatlık lisanslı başvuru ihalesi açıldı. Talep 9 gigavatı buldu. Talebin bu şekilde yüksek olmasının sebebi, gelişen ülkemize ve güneş enerjisi potansiyeline olan güvenle yenilenebilir enerjide ihtiyacın farkında olunması ve çözüm önerisi de sunulması.

Türkiye’de tüm enerji kaynaklarını düşündüğünüzde, yenilenebilir enerjinin orta ve uzun vadede alabileceği minimum ve maksimum paylar sizce ne oranda olacak?

Ülkemiz güneşlenme ve güneş enerjisi açısından bu kadar zenginken, Avrupa’nın en az 3 misli güneş ışınımına ve yıllık 7,2 saat güneşlenme süresine sahipken, Almanya ve Avrupa’nın kuzey ülkelerinde güneş enerjisinin kurulu gücü Türkiye’nin çok üstünde. Ancak Türkiye’de gelişim ve yükselen enerji verimliliği bilinciyle doğru orantılı olarak farkındalık artıyor. Güneş enerjisi teknolojilerinin gelişmesi ve yaygınlaşması ile ülkenin potansiyelini gerçekleştirme yolunda hızla ilerliyoruz ve ihtiyaç duyulan tüm disiplinler ülkemizde hazır. Güneş enerjisine mevcut yatırımlarla günümüzü değil, geleceğimizi şekillendiriyoruz. Güneş enerjisine yapılan her yatırım, karbon salımının azalmasına yardımcı olacak ve düşük karbon ekonomisine katkıda bulunacaktır. Son yıllarda güneş enerjisi sektörü hızlı bir büyüme değişimi içine girdi ve bu gelişimi de hızlanarak sürdürecektir. Türkiye, güneş ısıl da kısmen çok iyi bir noktada. Yaklaşık 20 milyon m²‘lik monte edilmiş güneş kollektörleri ile şu anda çatılarda enerji topluyor ve sıcak su elde ediyor. Sıcak su eldesinde kullandığımız güneş enerjisinin karşılığı en az 795 bin ton petrol eşdeğeri olarak gerçekleşti. Türkiye bu alanda çevre ülkelere de hitap eden yüksek bir imalat kapasitesine sahip. Ancak buna rağmen ülkemizdeki enerji tüketim alışkanlıkları çerçevesinde güneş ısılda da katedilecek çok mesafe var. Onuncu Kalkınma Planında birincil enerji üretiminde %27 olan yerli kaynak payının 2018 itibariyle %35’e çıkarılması planlanmaktadır. Yenilenebilir kaynaklardan sağlanan elektrik üretim miktarının ise, rüzgar, güneş, jeotermal ve biyokütleden olmak üzere 29 TWh olacağı öngörülmektedir. Ülkemizin ihtiyaçları ve yenilenebilir enerji potansiyeli düşünüldüğünde, hedefli çalışmalarla bu başarımın daha da yüksek seviyelerde sağlanabileceği kolaylıkla belirtilebilinir.

Güneş enerjisi sektörünün genel sorunları ve dernek olarak sunduğunuz çözüm önerileri hakkında bilgi verebilir misiniz?

Ülkemizde kurulu güç her geçen gün artmaya devam ediyor. Bunun büyük çoğunluğu kamunun yönlendirmesi ile (lisanslı üretim ihaleleri, Enerji İhtisas Bölgesi uygulamaları, yatırımcıya özel lisans hakkı verilmesi vb.) gerçekleşecek sistemler olmasına rağmen lisanssız üretim ve konutlardaki kurulumun da çok önemli olacağını öngörüyoruz. Yeter ki konutlar ve küçük yatırımcıların bürokrasi ile zaman ve para kaybetmeleri önlensin, tarımda özellikle sulamada Fotovoltalik yatırım desteklensin, boşta duran çatıların bu tür uygulamalar için bulundukları binadan bağımsız kiralanabilsin, yerli üretici ve teknolojiler yurt dışı etkenlere ve niteliksiz ürünlere karşı korunup desteklensin. Lisansızlar daha hızlı yol alıyor ama ülkede daha önceki tecrübelerde gösteriyor ki hata yapmamaya özen gösteriliyor. Lisanslı da bu nedenle hızlı gelişecektir. Önemli bir engeli yok. Ancak onay mekanizmalarının hızlandırılması gerekiyor. İyi finansman kaynaklarının da yatırımcılarla buluşturulması lazım… Arazi temininde prosedürden kaynaklanan hız sıkıntısı yaşanıyor. Bürokrasi de bazı iyileştirme çalışmaları var. Her açıdan güneşin önünü açmak gerekiyor. Yatırımcı hazır, yatırım zemini uygun… Sonuca yönelik sürecin hızlanması ve iddialı hedefler sektörün gelişim yönündeki önünü de açacaktır. Kentsel dönüşüm bu konuda önemli bir fırsattır. Mevcut yönetmelik dışında çok daha ileriyi öngörerek ve güneşten yararlanarak kentsel planlamalarımızı yapsak, yenilenebilir enerji teknolojileri ile birlikte çok daha tasarruflu yapılar elde edebiliriz. Burada mimarlara da ulaşmamız lazım. Çünkü projeleri çizen onlar ve bu teknolojilerin önemini ve binalarımızın faydalanmasını onlarla daha iyi aktaracağımızı düşünüyoruz. GÜNDER olarak geçtiğimiz günlerde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na da ilettiğimiz sektörün gelişmesine öncülük edecek önerilerimiz şöyledir; “Başta Kalkınma Ajansları olmak üzere kamu tarafından finansal desteklenen projelerde yerli Fotovoltaik panel üreticilerinin ürünlerinin alınması şartı getirilmeli, Örnek nitelikli şartnamaler hazırlanarak kamu alımlarında bunların kullanılması sağlanmalı, Sistemin etkinliğinin artırılması için Lisanssız Üretim ile ilgili tüm sürecin hızlandırılması sağlanmalı (yaklaşık 6-9 ay süren başvurular olup, tüm başvurular için aynı prosedür de uygulanabilmeli), 1 MW ile 1KW başvuru süreç ve maliyetleri aynı olup bireysel tüketimi ve yatırımını teşvik edebilecek süreç kısaltılmalı, Küçük güçteki kurulumlara yönelik tip proje uygulaması geliştirilmeli, Çatı uygulamalarında süreç yalınlaştırılarak, sorumluluk dağıtım şirketlerine devredilebilmeli ve çatı kiralama mevzuatı oluşturularak bina ile çatı sahipliği ayrılabilmeli, böylelikle atıl çatılar enerji üretimine yönelik kullanıma açılabilmeli, Proje onayı ve/ veya kabulü için taşra teşkilatı olan 3. taraflara bu yetki devredilerek zaman kayıpları önüne geçilebilmeli, Tarımsal sulamada uygulamayı yaygınlaştırmak adına tarım alanına kurulabilecek sulama tesislerinin ihtiyacı için panel yerleştirilmesine izin verilmeli ve sulama kooperatiflerine özel uygulamalar yapılmalı, Lisanslı başvuruların bir an önce sonuçlanması sağlanmalıdır.”

Ulusal ve uluslararası gelişmeler dikkate alındığında, 2015 yılı için Türkiye enerji piyasasında ne gibi gelişmelerin olacağını öngörüyorsunuz?

Güneş enerjisi önümüzdeki 10 yılda tahmin edilemeyecek bir büyümenin eşiğinde… Hindistan, güneş enerjisinin yeni devi olmaya soyunuyor. Avrupa Birliği, 2020 yenilenebilir enerji hedeflerine adım adım ilerliyor. Almanya, güneş enerjisinden günlük bazda elektrik üretiminde geçtiğimiz yıl art arda dünya rekorları kırdı. Çin, 2010 yılına göre kurulu kapasitesini tam 42 kat artırmayı başararak 33 gigawatt sınırını zorluyor. Deutsche Bank, Amerika Birleşik Devletleri’nin 50 eyaletinin tümünde çatı üstü PV sistemlerinin 2016 yılı itibariyle şebeke fiyatlarını yakalayacağını tahmin ettiklerini duyurdu. Güneş elektriği, artık fosil yakıt fiyatlarına kadar düşmek üzere… Dünyanın her yerindeki sürdürülebilir dönüşüm çabasındaki şirketler, tesislerinin, mağazalarının, fabrikalarının çatılarını güneş panelleriyle kaplıyor. Güneş enerjisi, artık romantik bir uğraş değil, iktisadi olarak akılcı; karbon salımları açısından temiz, ısı ve elektrik temini noktasından bakıldığında ise güvenli bir yerli enerji ve hayat kaynağı… Bu doğrultuda da yenilenebilir enerji teknolojileri ve kullanımı yaygınlaşarak artış gelişimini sürdürecek, bütünleşik çözümlemelerin kullanıldığı yerleşim ve sanayi alanlarını tecrübe edeceğiz.

Temsilcisi olduğunuz sektör için 2015 yılından beklentileriniz nelerdir?

Kurulu güçte 2023 hedeflerine paralel olarak halen 100 megavata ulaşmaya çalışan güneş elektriğinin payının mevcut çerçeveler doğrultsuunda 2023 yılında 10 bin megavatı aşacağını öngörüyoruz. 3 bin megavat olarak da güneş elektriğinde 2015 yılına yönelik belirtilen hedefler söz konusu. Her yıl 1 milyon m²’yi aşkın güneş kolektörleri ise sıcak su üretimi için tüketiciyle buluşuyor. Bununla birlikte 2023 sonu itibariyle sektör olarak güneş enerjisi üretiminde 23.000 MWe elektrik fotovoltaik, 23.000 MWth ısı da ısıl termal yeni kurulu güç hedeflememiz için engel var mı? Göstergeler, işaretler, yorumlar ve analizler, bizi bu hedefin gerçekçi ve başarılabilir olduğunu düşünmeye yöneltiyor. Ülkemizin enerjide dışa bağımlılığını azaltma ihtiyacımız, hazır olan sanayimiz ve güneş potansiyelimiz de gözönünde bulundurulursa “23, 23, 23” olası sektör hedefini başarmamız için tek ihtiyacımız çok çalışmak.

Son olarak eklemek istediklerinizi aktarabilir misiniz?

GÜNDER olarak son iki yıldır farkındalık yaratmak adına özel eğitim ve toplantılar düzenledik. Güneşten elektrik üretimine yönelik yatırımlarda güneş paneli seçiminden doğru montajına, sigortası, finansmanı ve düzenli bakımına kadar geniş bir disiplini içerdiğini anlatan özel buluşmalar yaptık, yatırımcıları bilgilendirdik. Yatırımcıların mevcut yönetmeliklere hızlı adapte olabilmeleri için politika yapıcılarının ve kamu kurumlarımızın da katkılarıyla lisansız-lisanslı başvuru konularında mevzuat eğitimleri verdirdik. Amacımız bilgi paylaşımı ile birlikte başvuru sürecini etkinleştirmek ve kontrolleri hızlandırmak, kolaylaştırmak idi. Şartnameler için de hem güneş ısı hem de güneş elektrikte kalite artırıcı çalışmalar yapıldı. Bu süreçte yoğun şekilde yurt dışı ilişkilerimizi de geliştirdik. Ağustos ayında Uluslararası Enerji Ajansı Fotovoltaik Güç Sistemleri (IEA-PVPS) ve Güneşle Isıtma Soğutma (IEA-SHC) Programları’nda ülkemizi temsil etmeye atandık. Amaç buralardaki bilgileri ve teknolojik gelişmeleri alıp tüm değer zinciri ile paylaşmak ve inovasyona katkıda bulunmaktır. Ayrıca Avrupa Fotovoltaik Sanayi Derneği (EPIA) ve Avrupa Güneş Isıl Sanayi Federasyonu (ESTIF) üyelik süreçlerini tamamladık. Üyesi olduğumuz TOBB İklimlendirme Meclisi (İSİB) ve Uluslararası Güneş Enerjisi Topluluğu (ISES) ile de yakın işbirliği içindeyiz. Bundan sonra daha örgütlü ve yaygın katılım ile temsiliyete odaklandık. Yurt dışındaki toplantılara katılıyoruz ve ülkemiz güneş enerjisi sanayini tanıtıyor, işbirliklerini geliştiriyoruz. Altyapımızı dünya çapında işbirlikleri ile güçlendiriyoruz. Türkiye’nin ve GÜNDER’in bu alanda gelişmiş ve bütünleşik bir altyapısı var. Birebir sunumlarla sanayimizi, GÜNDER’in yaptıkları ve Türkiye’nin yaptıklarını anlatarak sektörün önünü açmaya çalışıyor, sektörün sorunlarını tüm yönleriyle ilgililerle çalışarak engelleri kaldırarak çözüm üretiyor, sektör sürdürülebilir gelişimine katkı sağlıyoruz. Ayrıca farkındalık yaratma, bilinçlendirme amacındayız da... Bundan sonraki dönemde geçen 20 seneye kıyasla sektör ve dernek daha hızlı gelişimini sürdürecektir. Kasım ayında İzmir’de düzenlediğimiz SOLARTR’yi sektörümüzün en önemli etkinliği olarak konumlandırmayı hedefledik. Konferans’ta, “Güneşe dokunmak” ana temasıyla uluslararası boyutta 100’ü aşkın sunum yapıldı. 16 ülkeden 400’ü aşkın katılımcı dört salonda üç gün boyunca paylaşılan bilimsel çalışmaları takip etti, sanayi ve sektör oturumları ile eğitimlerde yer aldı. İki yılda bir gerçekleştirilecek SOLARTR yurt içi ve yurt dışı etkinlikleri ile Türkiye Güneş Enerjisi Sanayisinin sesi olacaktır.