Enerji kaynağı tasarrufu saÄŸlaması ve ucuz maliyet oluÅŸturması baÅŸta olmak üzere kojenerasyon sistemlerinin ülke ekonomisine katkıları tartışılmaz. Kojenerasyon sektörünün en etkin temsilcisi olan Türkiye Kojenerasyon ve Temiz Enerji Teknolojileri DerneÄŸi’nin (TÜRKOTED) Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Özkan Ağış’a 2014 yılının sektör açısından nasıl geçtiÄŸini sorduk.

TÜRKOTED olarak Türkiye enerji sektörü açısından 2014 yılını nasıl deÄŸerlendiriyorsunuz?

Enerjide 2014 yılında tüm dünyada ve ülkemizde, hiç de beklemediÄŸimiz deÄŸiÅŸiklikler yaÅŸadık. En büyük deÄŸiÅŸiklik dünya borsalarında petrol fiyatlarının 104$’dan, bugünlerde 70$’a (%35) düÅŸmesi oldu. Bu düÅŸüÅŸ, cari açığımızı yılda 7-8 milyar $ azalttı. DüÅŸüÅŸün çok hızlandığı son aylarda borsamız yükselme trendine girdi ve yeniden %4’lük büyümeden bahseder olduk. Petrol fiyatlarındaki bu inanılmaz düÅŸüÅŸ tüketicilere yeterince yansıtılmamış olmasına raÄŸmen, çok yüksek doÄŸal gaz fiyatlrı üzerinde aÅŸağıya doÄŸru bir baskı yarattığı için, tüm dünyada büyük gaz tüketicileri, gaz satınalma anlaÅŸmalarını satıcılarla tartışmaya baÅŸladılar. BotaÅŸ da Gazprom ve Ä°ran’la gaz anlaÅŸmalarını masaya yatırdı. 2015 yılında bu görüÅŸmelerden aÅŸağı yönlü hareketler bekliyoruz.

Türkiye, ucuz petrolün gaz fiyatları üzerindeki aÅŸağı yönlü baskısından henüz yararlanamadı. Aksine, 2 ay önce hem doÄŸal gaz hem de elektrik fiyatlarına %9 zam geldi. Yetkililer, özellikle doÄŸal gaz zammının, dünya gaz fiyatları artışından deÄŸil, geçen 2 yıl içinde TL’nin Amerikan doları karşısında %25 zayıflamasından kaynaklandığını bildirdiler.

2014 yılı enerjide Türkiye’de felaketler yılı oldu. Soma’da Eynez kömür ocağında oluÅŸan patlama ve göçük sonucunda 301 canımızı kaybettik. Bu felaketten 5 ay sonra Karaman’da Ermenek kömür ocağını su bastı. 18 ÅŸehit verdik. Bunlar Türkiye’de sanayileÅŸme ÅŸehitleridir. Bu iki felaket, Türkiye’de rödavans, taÅŸeron kullanma, ruhsat ve sıfır kayıplı güvenlik önlemlerinin mercek altına alınmasını saÄŸladı. Artık “ne olursa olsun ille de üretim” devri kapandı. Bu olaylardan sonra Hükümetimizin 2020 yılı için tespit ettiÄŸi %30 kömür payı programını revize edeceÄŸine inanıyoruz.

2014 yılında ülkemizin maruz kaldığı üçüncü büyük felaket kuraklık oldu. Son 40 yılın en büyük kuraklığını yaÅŸadığımız 2014 yılında hidrolik elektrik üretimi 55 Twh’dan 28 Twh’a indi. Hidrolik santrallerde kaydedilen üretim açığı büyük ölçüde doÄŸal gaz kombine çevrim santralleri ile karşılanmıştır. Bu da doÄŸal gaz ülke tüketiminin tavan yapmasına neden olmuÅŸtur. Rüzgar santralleri açığın dörtte birini bile karşılayamamıştır.

Enerji dünyamızın maruz kaldığı en büyük sıkıntılar, çığ gibi gelen lisanssız elektrik üretimi baÅŸvurularında yaÅŸanmıştır. Karşılaşılan sıkıntıların atlatılmasında Bölgesel Elektrik Dağıtım Åžebekeleri ve EPDK yetersiz kalmıştır. AÅŸağıdaki rakamlar otoritelerin neden yetersiz kaldığını göstermektedir.

Ø  2013 yılında EPDK, TEDAÅž ve TEÄ°AÅž’ın birlikte tespit ettikleri güeÅŸ enerjisi kurulu gücü tahsisi 600 MW olarak belirlenmiÅŸtir. Bu tahsisten pay almak için 7094 MW’lık lisanslı ve lisanssız baÅŸvuru gelmiÅŸtir. Tahsisat sadece 600 MW olduÄŸu için TEÄ°AÅž bölgeler bazında yarışmalar düzenleyecektir.

Ø  TEÄ°AÅž’ın enerji nakil hatları artık, bu baÅŸ döndürücü yüklenmeleri karşılamakta zorlanmaktadır. TEÄ°AÅž/APK Dairesinin hazırladığı yeni enerji hatları projeleri hayata geçirilmelidir.

Türkiye’de tüm enerji kaynaklarını düÅŸündüÄŸünüzde, yenilenebilir enerjinin orta ve uzun vadede alabileceÄŸi minimum ve maksimum paylar sizce ne oranda olacak?

Yenilenebilir enerji kaynaklı elektrik üretim tesislerindeki kapasite artışları gelecek yıllar adına ümit vermektedir. 10 yıl önce sadece 100 MW olan rüzgar enerjisi santrallerinin kapasitesi Ekim/2014 sonu itibariyle 30 kat artarak 3511 MW’a yükselmiÅŸtir. Bu kapasitenin, Cumhuriyetimizin 100. Yıldönümünde 10.000 MW’a yükseleceÄŸine inanıyorum.

GüneÅŸ enerjisindeki geliÅŸmeler de memnuniyet vericidir. Geçen sene 0 olan güneÅŸ santrali kapasitesi bu yılın ilk 10 ayında 24.000 KW’a yükselmiÅŸtir. GüneÅŸ için lisans ve izin baÅŸvurularının toplam kapasitesi 7500 MW’a ulaÅŸmıştır. Oysa ki, TEÄ°AÅž ve TEDAÅž kendi sistemlerine baÄŸlanabilecek kapasiteyi, geçen sene 600 MW’la sınırlamışlardı. Bu sınırlamanın Elektrik Dağıtım Bölgesi kapasitesi yönünden mi, yoksa TEÄ°AÅž’ın enerji nakil hatlarının aşırı yüklü olmasından mı kaynaklandığını bilmemekle beraber, bu sorunun, güneÅŸten elektrik enerjisi üretimi için önemli bir darboÄŸaz teÅŸkil edeceÄŸi muhakkaktır.

Kojenerasyon sistemlerinin genel sorunları ve dernek olarak sunduÄŸunuz çözüm önerileri hakkında bilgi verebilir misiniz?

Kojenerasyon enerjisi, hem iyi hem de sıkıntılı günlerin dostudur. Ä°yi günlerde size, deÄŸiÅŸen soysa-ekonomik yaÅŸamınıza uygun rahatlık ve konfor saÄŸlar. Kötü günlerde de (arızalar, elektrik kesintileri, kısıtlamalar, voltaj ve frekans düÅŸüklükleri) hemen devreye girer ve sıkıntıları giderir. Ayrıca da bize enerji tasarrufu saÄŸlar. Bu, dost enerji teknolojisini yaÅŸatmak ve uygulamalarını geniÅŸletmek için daha yapacağımız çok iÅŸ var:

Bütün dünyanın yaptığı gibi, yüksek teknoloji teÅŸvik ve destek ister. 2012 yılında, doÄŸal gaz yakan tesislerde kaldırılan teÅŸvikler, kojenerasyon ve kombine çevrim doÄŸal gaz santralleri için yeniden hayata geçirilmelidir.

DiÄŸer bir sorun da toplu konutlarda hala 100 yıl öncesinin münferit kazan sisteminin kullanılmasıdır. Bütün dünya eski sistemi terk etti ve merkezi kojenerasyon sistemlerine döndü. Toplu konutlarda kojenerasyon uygulamalarına geçilebilirse, Türkiye’de her yıl yapılmakta olan 1 milyar yeni konutun ısıtılmasında yaklaşık 5 milyar m³ daha az doÄŸal gaz yakılacağını hesaplıyoruz. Bunun da parasal deÄŸeri yaklaşık 2 milyar dolardır. Sloganımızı bir kere daha tekrarlıyoruz:

“Enerji, tüketildiÄŸi noktaya yakın bir yerde üretilirse, kayıp ve kaçaklar ortadan kalkar ve enerji tasarrufu artar. Bunun da en ideal uygulama alanı toplu konutlardır. Dünyadaki doÄŸal gaz rezervlerinin %46’sına sahip olan Rusya bile toplu konutları kojenerasyon sistemleri ile ısıtıyor.”

Özellikle “Büyük Åžehir”lerimize her yıl binlerce konutluk yeni bölgeler ilave edilmektedir (Ankara’da SöÄŸütözü, Ä°stanbul’da BahçeÅŸehir ve Beykent gibi). Bu bölgeler kurulurken yetkili belediyeler, “Bölgesel Isıtma ve SoÄŸutma” projelerini (kojenerasyonlu) önceden yaparak, yeni yapılandırmaların bu esaslara göre yapılanmasını saÄŸlayacak yasal alt yapıların hazırlanması: Dünya’da bu ÅŸekilde kurulan yeni bölgelerin çok güzel örnekleri var: Lizbon, Stokholm, Frankfurt, Berlin, Jyvaskyla gibi. Bu Sistemlerin ülkemizde de uygulanmasını görmek bir kojenerasyon misyoneri olarak beni çok mutlu edecektir.

Ulusal ve uluslararası geliÅŸmeler dikkate alındığında, 2015 yılı için Türkiye enerji piyasasında ne gibi geliÅŸmelerin olacağını öngörüyorsunuz? Ve Temsilcisi olduÄŸunuz sektör için 2015 yılından beklentileriniz nelerdir?

2015 yılına ülke olarak ateÅŸ çemberi içinde giriyoruz. Bu çemberin ateÅŸinden sadece ekonomimiz deÄŸil enerjimiz de etkileniyor. Enerji arz güvenliÄŸi yönünden, aÅŸağıdaki olayların barışçı anlaÅŸmalarla yatıştırılmasına Ä°htiyaç var.

• Ukrayna’daki rus çetelerinin silah bırakması,
• IÅžID’in iÅŸgal ettiÄŸi Irak ve Suriye topraklarının geri alınarak IÅžID’ın etkisizleÅŸtirilmesi,
• Merkez Irak Hükümeti ile Kürt Bölgesel Yönetimi arasındaki sorunların çözülmesi,
• Suriye’de ateÅŸkesin saÄŸlanması,
• Ä°srail’e birilerinin ‘’artık dur’’ demesi,
• Ä°ran’a uygulanan yaptırımların kaldırılması

Bu olayların bir veya birkaçının sürüyor olması Türkiye’nin enerji arz güvenliÄŸini tehlikeye atacaktır. Jeostratejik sıkıntılarımıza raÄŸmen 2015 yılında Türkiye’de aÅŸağıdaki geliÅŸmeleri bekliyorum.

• 2013 ve 2014 yıllarında boÅŸalan barajlarımızı doldurabilmek için 2015’te daha çok doÄŸalgaz kullanılacaktır. Bu durum doÄŸalgaz kombine çevrim santrali yatırımlarını hızlandıracaktır.
• Rüzgar santralları kapasitesi yılda 700-800 MW artışını sürdürecektir.
• En büyük geliÅŸme güneÅŸ enerjisi yatırımlarında olacak, gelecek yıl güneÅŸ enerjisine 200-250 MW’lık yeni kapasite ilave edilecektir.
• 2014 yılında kömür madenlerinde yaÅŸadığımız 2 elim kaza ve kaybettiÄŸimiz 320 canımızın yarattığı öfke ve üzüntüler, kömür ocağı iÅŸletmelerinin ve iÅŸ güvenliÄŸi kurallarının mercek altına alınmasına neden olacaktır. Ä°ki elim felaketten sonra TBMM’de ve kamuoyundaki tartışmaların yeni yılı etkileyeceÄŸini ve kömür üretimini azaltacağını düÅŸünüyoruz. DiÄŸer taraftan, 2013 ve 2014 yıllarında özelleÅŸtirilerek yeni sahiplerini bulan Linyit ve Kömür santrallarının( toplam kapasite yaklaşık 8.000 MW), planlanan rehabilitation ve renovation’lar dolayısıyla elektrik üretimine fazla katkı saÄŸlayamayacağını ve bu durumun DoÄŸalgaz tüketiminin artacağını hesaplıyoruz. Bütün bu nedenle elektrik piyasası da dalgalı bir seyir takip edecek, fiyatlar, yükselen trend içinde olacaktır.

Sözlerimi bir enerji dileÄŸi ile bitirmek istiyorum. Ucuz petrollü, bol gazlı, temiz havalı, kazasız belasız bir yeni yıl dileÄŸiyle.

Bu söyleÅŸi, Rusya BaÅŸbakanı Vladimir Putin’in Türkiye ziyaretinden önce yapılmıştır.