9 Mayıs 2012 | TEKNÄ°K MAKALE 92. Sayı (MART 2012)

1.365 kez okundu

Zeynep Pınar Öztürk*

Çevre Y.Müh Yönetici Ortak

CRATonE Ltd. Åžti.

Bilim insanları, küresel ısınmanın 2^oC’nin altında tutulması için atmosferdeki sera gazı konsantrasyonunun 450 ppm seviyesinin altında tutulması gerektiÄŸini söylüyorlar. Önümüzdeki on yıl içinde emisyonların pratikte ulaÅŸabileceÄŸi en yüksek seviyeye çıkmasına izin verilecek. Daha sonra hızlı bir ÅŸekilde azaltıma gitmemiz ve 2050 yılına kadar 1990 yılı seviyesinin %80 altında bir hedefi yakalamamız gerekli. Kısa ve uzun vadede alınması gereken önlemler, maliyetler ve küresel ısınmanın olası etkileri, büyümeyi ve geliÅŸmeyi hedefleyen dünyanın gündeminde önemli bir yer tutmaya baÅŸladı. Bir yandan geliÅŸmekte olan ülkelerde yeÅŸil ekonomiye geçiÅŸ ve temiz kalkınma modelleri tartışılırken diÄŸer yandan bu kalkınmayı destekleyecek ekonomik araçlar ve finansman arayışları için geliÅŸmiÅŸ ülkelerden karşılıksız yardım talep ediliyor.

 

Son yıllarda iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi ile ilgili kamu bilincinin arttığını; ÅŸirketlerin, kuruluÅŸların ve bireylerin sera gazı emisyonlarını azaltıcı önlemlere baÅŸvurduÄŸunu görüyoruz. Bireylerin gönüllü çabalarının ve kurumsal seviyede alınan iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi ile mücadele aksiyonlarının politik yaklaşımdaki deÄŸiÅŸimi hızlandıracağını söyleyebiliriz. KiÅŸiler ve kurumlar karbon ayak izlerini hesapla(y/t)ıp, bunları azaltmak amacıyla tüketim alışkanlıklarını gözden geçiriyor ve önlemler alıyorlar. Ancak elektrik tüketimi ve ısınma gibi temel ihtiyaçlar için kullandığımız fosil yakıtlardan kaynaklanan emisyonlardan kaçınmak çok zor. Bu tarz önlenemeyen sera gazı emisyonlarının telafi edilmesi için karbon dengeleme (carbon offset) seçeneÄŸiniz var. Sera gazı emisyonunun engellenmesi ya da absorbe edilmesi karşılığında bir baÅŸkasına bedel ödenerek açığa çıkardığınız miktarı tazmin edebiliyorsunuz.

Son yıllarda ülkemiz, özellikle rüzgar santralleri ile gönüllü karbon piyasasında dengeleme kredilerinin satışı ile ön plana çıktı. 2009 yılında yaklaşık 3 milyon ton, 2010 yılında ise DoÄŸu Avrupa ülkeleri ile birlikte yaklaşık 7 milyon ton emisyon azaltımı satıldı.

 

Yenilenebilir enerji projelerine yatırım yapmak isteyenler artık emisyon azaltımı sertifika satışını da göz önünde bulundurarak finansal deÄŸerlendirmelerini yapıyorlar. Ancak bu satışın mümkün olması için karbon emisyon azaltımı projelerinin Gönüllü Karbon Standardları (Gold Standard, Verified Carbon Standard, v.b.) kuralları kapsamında onaylama (validasyon) ve doÄŸrulama (verifikasyon) aÅŸamalarını geçmeleri gerekiyor.

 

Sera Gazı Emisyon Azaltımı Proje geliÅŸtirme süreci ÅŸu ÅŸekilde özetlenebilir:

Ön deÄŸerlendirme:

BaÅŸvurulması düÅŸünülen Gönüllü Karbon Standardı seçildikten sonra istenilen kriterlere göre projenin uygunluÄŸu mutlaka deÄŸerlendirilmelidir. Genel kriterler, projenin sürdürülebilir kalkınma hedefleri ile uyumlu olması ve ekstra emisyon azaltımı saÄŸlamasıdır. Böylece baz alınan ekonomik büyüme senaryosuna göre aynı sürede daha fazla emisyon azaltımı gerçekleÅŸmesi ve yeÅŸil ekonomiye geçiÅŸin hızlandırılması öngörülmektedir. Bu yüzden yatırım aÅŸamasında projenin ülkenin ekonomik ve sosyal geliÅŸimine olan katkısı deÄŸerlendirilmeli, ek deÄŸer analizi (additionality) ile projenin karbon gelirine olan ihtiyacı, bu gelirin projeye etkileri ile birlikte incelenmelidir.

 

Ayrıca projenin tipi (rüzgar, hidroelektrik veya güneÅŸ, vs.) ve üretim kapasitesine göre deÄŸiÅŸen özel kriterler olabilir. Ön deÄŸerlendirmede bu kriterler dikkate alınmalı ve proje tasarımında gerekli deÄŸiÅŸiklikler yapılmalıdır.

 

Paydaş Bilgilendirme Toplantıları:

Proje uygulamasına geçmeden önce etkilenecek paydaÅŸlar tespit edilir ve proje ile ilgili görüÅŸlerinin alınması için bir toplantı yapılır. Genellikle yöre halkının, kamu yetkililerinin ve sivil toplum kuruluÅŸlarının temsilcilerinin katılımı ile düzenlenen bu toplantıda proje paydaÅŸlara anlatılarak paydaÅŸların tüm soruları cevaplanır. Alınan geri bildirimler doÄŸrultusunda proje tasarımında çevre ve sosyal hayata olan olumsuz etkilerin iyileÅŸtirilmesi için gerekli önlemler alınır.

 

Proje Tasarım Dokümanının (Project Design Document) Hazırlanması:

Proje Tasarım Dokümanı genellikle beÅŸ kısımdan oluÅŸur:

A. Projenin Genel Özellikleri: Projenin yeri, amacı ve kullanılan teknoloji ile ilgili bilgilerin verildiÄŸi ilk bölümde tahmin edilen yıllık emisyon azaltımı da belirtilir.

 

B. Baz Alınan Senaryo ve Ä°zleme Planı: Baz alınan senaryo, projenin uygulanmadığı durumda sera gazı emisyonlarındaki deÄŸiÅŸimin açıklandığı bir projeksiyondur. ÖrneÄŸin, ülke elektrik üretiminde fosil yakıtların payı nasıldır ve nasıl deÄŸiÅŸim göstermesi beklenmektedir? BaÅŸka bir deÄŸiÅŸle bu senaryo, karbon geliri ile saÄŸlanan teÅŸvik olmadan ne olacağını anlatmaktadır. Projenin yaratacağı emisyon azaltımı bu iki durum arasındaki farktır. Bu kısımda ek deÄŸer analizi yapılarak karbon gelirinin proje gerçekleÅŸmesine olan katkısı deÄŸerlendirilir.

 

Ä°zleme Planı kapsamında ise proje hayata geçtiÄŸinde proje ile ilgili performans verilerinin nasıl takip edileceÄŸi anlatılmaktadır. Baz alınan senaryo ile ilgili herhangi bir veri toplanmasına gerek yoktur çünkü bu senaryo farazidir.

 

C. Projenin Uygulama Süresi ve Kredilendirme Dönemi: Bu kısımda projenin baÅŸlama tarihi belirtilir ve kredilendirme dönemi seçilir. Böylece yatırımcı ne kadar süre ile karbon gelirinden faydalanacağını belirlemektedir. Kredilendirme dönemi en fazla iki kez yenilenmek üzere 7 yıl (toplam 21 yıl) veya yenilenme olmadan 10 yıl olarak seçilebilir.

 

D. Çevresel Etkiler: Projenin çevresel ve sosyal etkilerinin deÄŸerlendirdiÄŸi bu bölümde ayrıca bu etkileri azaltmak üzere alınacak önlemler de anlatılmaktadır.

 

E. PaydaÅŸ GörüÅŸleri: Son bölümde ise paydaÅŸ katılım toplantısı sonuçları deÄŸerlendirilir. Bazı durumlarda toplantı ile ilgili ek bir rapor da istenmektedir.

 

Onaylama ve Kayıt Süreci

BirleÅŸmiÅŸ Milletler tarafından akredite olmuÅŸ bağımsız kuruluÅŸlardan (Designated Operational Entities) biri ile anlaÅŸma yapılarak, proje dokümanlarının ilgili standart kriterlerine uygunluÄŸu denetlenir. Proje lokasyonuna düzenlenen saha gezisi, Proje Tasarım Dokümanında yazılan bilgilerin geçerli belgelerle doÄŸrulanması, emisyon azaltımı hesaplarının kontrol edilmesi ve projenin ek deÄŸer analizinin incelenmesi ile bu süreç 6-8 ay kadar devam eder. Bağımsız kuruluÅŸ tarafından sürecin özetlendiÄŸi ve son görüÅŸün bildirildiÄŸi Onay (validation) Raporu olumlu olduÄŸu takdirde projenin kayıt iÅŸlemlerine geçilir. Seçilen standart kuruluÅŸu bu bilgiler ve belgeler doÄŸrultusunda projeyi inceleyerek proje sahibi adına açılan hesapta projeyi kayıt altına alır.

 

DoÄŸrulama ve Kredilerin Piyasaya Sürülmesi:

Projenin faaliyete geçmesi ile birlikte emisyon azaltım süreci ile ilgili performans göstergeleri (elektrik üretimi, atık yönetimi, can suyu miktarı, doÄŸal hayata etkiler gibi) izlenmeye baÅŸlanır. Bu göstergeler daha önce Ä°zleme Planı’nda belirlenmiÅŸ ve onaylanmıştır. Genellikle bir senelik bir faaliyet sürecinde toplanan veriler Ä°zleme Raporu’nda özetlenerek gerçekleÅŸen emisyon azaltım miktarı hesaplanır. Tekrar bağımsız kuruluÅŸlarla doÄŸrulama için temasa geçilir. Onaylama sürecine benzer bir ÅŸekilde sahaya gidilmesi, Ä°zleme Raporu’nun incelenmesi ile süreç 3-4 ayda tamamlanır. Bağımsız kuruluÅŸ tarafından bu kez DoÄŸrulama Raporu hazırlanır. Olumlu görüÅŸ verildiÄŸi takdirde bu rapor ilgili Standart kuruluÅŸuna sunularak, gerçekleÅŸen emisyon azaltım miktarı proje sahibinin hesabına aktarılır. Artık karbon kredileri piyasada satış için hazır hale gelmiÅŸtir.

 

---

R E K L A M