UNIDO-ICHET hakkında bilgi vererek, faaliyet alanlarınızı açıklayabilir misiniz?

ICHET (International Centre for Hydrogen Energy Technologies – Uluslararası Hidrojen Enerjisi Teknolojileri Merkezi), kar amacı gütmeyen bir UNIDO (United Nations Industrial Development Organization – Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü) kuruluşu olup, 2003 yılında T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile UNIDO arasında imzalanan bir Güvence Fonu Anlaşması (Trust Fund Agreement) ile kurulmuştur. 

 

Misyonu, gelişmekte olan ülkelerde hidrojen enerjisi teknolojilerini yaygınlaştırmak ve bu ülkelerin klasik enerji teknolojilerinden hidrojen enerjisi teknolojisine geçmesini kolaylaştırmak amacıyla uygulama projeleri ve uygulamalı Ar-Ge projeleri yapmak veya bu projeleri desteklemek, toplantılar, konferanslar, çalıştaylar ve yaz okulları gibi her türlü eğitim ve öğretim faaliyetleri düzenlemek ve bunlara destek vermektir.  

 

Merkez bünyesinde yürüttüğünüz çalışmalar hakkında bilgi verebilir misiniz?

ICHET bugün çok çeşitli uygulama ve uygulamalı Ar-Ge projeleri yürütmektedir. Bunların bir kısmı tamamlanmış ve kullanıma açılmıştır. 

Tamamlanan önemli projeler arasında; İDO Yenikapı Terminali’nde bilet gişelerine yardımcı güç sağlayan 5 kW’lık Hidrojen Yakıt Pilli Kesintisiz Güç Kaynağı Sistemi (UPS), Ayasofya Müzesi bilet gişelerine yardımcı güç sağlayan 5 kW’lık Hidrojen Yakıt Pilli Kesintisiz Güç Kaynağı Sistemi ( UPS ), Hidrojen Yakıt Pilli Forklift, 4-enerji sistemini (rüzgar, güneş, akü, hidrojen) birleştiren şebekeden bağımsız Eko-Karavan, Bozcaada Hidrojen Adası Hidrojen ve Enerji Üretim Sistemi anılabilir.

 

Devam eden projeler arasında; Hindistan-Yeni Delhi’de 15 adet fosil yakıtlı Üç-Tekerlekli Araç’ın Hidrojen İçten Yanmalı Motorlu Araçlara dönüştürülmesi, Hidrojen Yakıt Pilli Gemi (İBB projesi olup hidrojen aksamı ve laboratuvar hizmetleri ICHET tarafından karşılanıyor), Hidrojen Yakıt Pilli Botlar (ICHET tarafından açılan üniversitelerarası yarışmada kazanan İTÜ, YTÜ, Sakarya Üniversitesi ve Dokuz Eylül Üniversitesi’nin botlarının yakıt pilleri, hidrojen tankları ve diğer hidrojen aksamının temin edilmesi), Hidrojen İçten Yanmalı Hibrid Belediye Otobüsü (kullanıcı İETT olacak), Hidrojen Yakıt Pilli Hibrid Minibüs, Hidrojen Dolum İstasyonu (Haliç’te kuruluyor. Hidrojenli kara ve deniz araçlarına hidrojen yakıtı sağlayacak), 3-kW Solit Oksit Yakıt Pilli Evsel ‘Isı+Elektrik’ Kojenerasyon Sistemi Geliştirilmesi Ar-Ge projesi (üniversite + özel sektör), 3-kW PEM Yakıt Pili Geliştirilmesi Ar-Ge projesi (üniversite + özel sektör), Hidrojen İçten Yanmalı Motor ve Hi-tan (%20 hidrojen + %80 doğal gaz karışımı) Motor Geliştirilmesi ve Araçlar Üzerine Uygulanması Ar-Ge projesi (üniversite), Dalyan Kanalı Yeşil Botlar Pilot Projesi (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile) anılabilir.

 

Ayrıca, yurt içinde ve yurt dışında çeşitli toplantı ve konferanslara katılım ve düzenleme, yaz okulu düzenleme gibi faaliyetler de anılabilir.

Hidrojen enerjisinin kullanım alanlarını açıklayarak, Türkiye’de hidrojen enerjisinin geldiği nokta hakkında bilgi verebilir misiniz?

Hidrojen, halen Türk sanayisinde kullanılan bir gazdır. Hidrojenin enerji üretim amaçlı kullanılması ile ilgili faaliyetler ICHET’in 2004 yılında faaliyete geçmesi ile başlamış, 2008 yılından itibaren yukarıda anılan bir çok proje başlatılmıştır. Misyonu, gelişmekte olan ülkelerde hidrojen teknolojilerini yaygınlaştırmak olan ICHET’in Türkiye’de bulunması bir fırsattır. ICHET projelerinin büyük bir çoğunluğu donor ülke olan Türkiye’de yapılmaktadır. Türkiye’nin gelişmiş sanayi altyapısı, projelerin öncelikle Türkiye’de uygulanıp daha sonra diğer kalkınmakta olan ülkelere de taşınması imkanını vermektedir.

 

ICHET’in anılan proje faaliyetleri ve Türkiye sanayi altyapısının buna müsait olması, Türkiye’yi dünya hidrojen teknolojileri ligine taşımış ve uluslararası arenada hidrojen teknolojisi çalışmaları konusunda prestij kazanmasını sağlamıştır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığımıza, hidrojen teknolojilerine verdiği destekten dolayı teşekkür ediyoruz. 

 

Hidrojen enerjisinin geleceği hakkında neler düşünüyorsunuz? Bir elektrik taşıyıcısı olarak kullanımının artacağını düşünüyor musunuz? Bu süreci hızlandırmak için sizce ne gibi çalışmalar yürütülmelidir? 

Fosil yakıtların bir gün biteceği, ayrıca çevreye ve biyo-çeşitliliğe verdikleri zararlar, her ülkenin enerji güvenliği ve hepsinden önemlisi iklim değişikliğinden dolayı küresel sıcaklık artışının 2°C’nin altında tutulması gibi faktörler, artık alternatif birincil enerji kaynaklarının (yenilenebilir kaynaklar, nükleer, temiz kömür teknolojileri, vs.) artarak kullanılmasını zorunlu kılmaktadır. Bu bağlamda hidrojen, en temiz ve sahip olduğu özellikler açısından en optimum enerji taşıyıcısıdır.

 

Doğada serbest halde bulunmadığı için üretilmesi gerekir. En temiz üretim şekli de yenilenebilir kaynakların (güneş, rüzgar, su, dalga, gel-git, biyo-kütle) kullanılmasıdır. Yenilenebilir enerji kaynakları her zaman mevcut değildir. Mevcut olduklarında doğrudan enerjiye çevrilip elektrik olarak kullanılırlar, kullanım fazlası ise gerekli olduğu zamanda (pik saatları, vs.) kullanılmak üzere; ya elektrik olarak akülerde depolanır veya suyu elektroliz ederek hidrojen olarak tanklarda depolanır. İhtiyaç anında hidrojen; ya yakıt pilleri yoluyla (enerji verimliliği %60 civarında) veya içten yanmalı motorlarda yakarak (enerji verimliliği %28 civarında) elektriğe çevrilerek kullanılabilir. Akülerin enerji verimliliği %90 gibi çok yüksektir. Ancak, akülerin, en yeni Li-Ion teknolojisi ile bile enerji depolama kapasitesi hidrojenden yaklaşık 200 kere daha azdır. Bu yüzden akülü araçların iki dolum arası sürüş mesafesi ortalama 130 km civarındadır. Akü dolum süresi ise 7-8 saattir. Ayrıca, akülerin uzun süre aynı performansı vermesi de soru işaretidir. Halbuki, hidrojenin performansı sürekli olup, yakıt pilli otomobillerde sürüş mesafesi 800 km’ye kadar çıkmaktadır. Aracın tankına hidrojen doldurma süresi ise sadece 3 dakikadır. 

 

Dünyanın ileri gelen otomotiv şirketleri (Toyota, Honda, Nissan, GM, Daimler, Kia, Hyundai, Ford) 2009 yılında Brüksel’de bir protokol yayınlayarak 2015 yılından itibaren dünya yolları üzerinde yüz binlerce hidrojen yakıt pilli otomobilin koşmaya başlayacağını beyan etmişlerdir. Buna paralel olarak, gaz firmaları da halen mevcut olanlara ilaveten yeni hidrojen istasyonları zincirleri kurmayı taahhüt etmişlerdir.

 

26 Eylül 2011’de Stuttgart’ta yapılan F-Cell 2011 Forumu’nda Daimler ve Toyota, bu taahhüt doğrultusunda ilk ticari araçları 2015’te piyasaya çıkaracak firmalar olduklarını teyit etmişlerdir.

 

“Bozcaada Hidrojen Adası” isimli proje hakkında bilgi verebilir misiniz? Amaç, kapsam ve teknik olarak?

Hidrojen Adaları Projeleri, UNIDO’nun başlattığı bir inisiyatiftir. Enerji temini zor ve pahalı olan adalarda yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanarak elektrik üretmek ve kullanmak, ihtiyaç fazlası elektriği ise enerjiyi depolayıp daha sonra gerektiğinde (pik saatleri, fazla enerji gereksinimi, yardımcı güç veya ulaşım) kullanmak üzere suyun elektrolizi ile hidrojen üretiminde kullanmak ana fikri üzerine kurulmuştur.

 

Bozcaada Türkiye enerji şebekesine bağlıdır, ancak rüzgar ve güneş potansiyeli yüksek olduğu için teknolojinin uygulanması için uygun bir ortamdır. Bozcaada Projesi pilot bir uygulamadır. 20 kW’ı yakıt pilleri (2 x 10 kW), 35 kW’ı hidrojen içten yanmalı motor olmak üzere toplam 55 kW’lık bir elektrik gücü üretilmektedir. 

 

Suyun elektrolizi için gerekli elektriği üretmek üzere 20 kW’lık bir fotovoltaik panel grubu kaymakamlık binasının çatısına, 30 kW’lık bir rüzgar türbini de kaymakamlık binasının yanına monte edilmiştir.

 

Üretilen elektrik ve hidrojen, kaymakamlık binasına yardımcı güç sağlayabileceği gibi, turistik golf-kart ve hidrojen yakıt pilli bota da yakıt sağlayacaktır. Başka bir deyişle, toplam en az 20 evin sürekli elektrik ihtiyacını karşılamaya eşdeğerdir.

 

Bozcaada Projesi’nin amacı, yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanarak hidrojen üretmek ve sonra onu gerek yardımcı güç, gerekse enerji ihtiyacı ve ulaşım alanlarında kullanmaktır. Buradan elde edilecek tecrübe, bunu takip eden hidrojen adaları projelerinde ve hidrojen üretimi gerektiren diğer projelerde kullanılacaktır.

 

Bozcaada’ya yaklaşık 1.5 milyon dolar yatırımla kurulan tesis, sabit olmayıp taşınabilir türdendir. İhtiyaç duyulduğunda başka uygulama alanlarına taşınabilmesi de mümkündür.

 

UNIDO-ICHET’in hedeflerini aktarabilir misiniz?

Kar amacı gütmeyen ICHET’in hedefi, geleceğin temiz enerjisi hidrojen teknolojilerinin başta Türkiye olmak üzere gelişmekte olan ülkelerde yaygınlaşmasını sağlamak, 2020 yılından sonra seri üretime geçmesi beklenen uygulamalar (özellikle otomotiv, evsel kojenerasyon ve duragan sistem uygulamaları) için ülkelerin kamu ve özel sektörlerinde farkındalık uyandırmak, proje yaparak veya projeleri destekleyerek konvansiyonel enerji teknolojilerinden hidrojen enerjisi teknolojisine sıçramada köprü görevi görmektir. 

 

Son olarak eklemek istedikleriniz?

Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, gelişmekte olan ülkelerde de hükümetler hidrojen enerjisi teknolojilerinin gelişimine gerekli yatırım, üretim ve kullanım teşviklerini vermelidirler.

 

Yenilenebilir enerji yatırımlarının artması ve teşvik edilmesi, yenilenebilir enerji teknolojilerinin gelişmesi zamanla hidrojen üretim maliyetini fosil yakıtlarla kıyaslanabilir seviyelere düşürecektir. 

 

Akülü araçlar için gerekli teşvikler verilmiş, seri üretime geçmeleri konusunda somut adımlar atılmıştır. Akülü araç yeteneklerinin kısıtlı (kısa mesafe, uzun şarj süresi, zamanla akü kapasitesinin düşme riski) olduğu düşünülürse, bu kısıtları aşacak tamamlayıcı hidrojen teknolojilerinin gelişmesi, yaygınlaşması ve seri üretim fazına geçilmesi için gerek devlet, gerek akademik çevreler, gerekse özel sektör tarafından konuya gerekli önem verilmelidir.