Enerji Ticareti DerneÄŸi (ETD), ÅŸeffaf, rekabetçi, öngörülebilir ve yatırım yapılabilir bir piyasanın oluÅŸması için, sektörün güçlü temsilcilerinden oluÅŸan üyelerinden aldığı güçle, ulusal ve uluslararası kurumlarla iÅŸbirliÄŸi yaparak, pazarın doÄŸru yönde geliÅŸmesi için çalışan sektörün en güçlü derneklerinden biridir. Enerji piyasasında yaÅŸanan son geliÅŸmeleri ve enerji ticaretinin geldiÄŸi noktayı, ETD Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Cem Aşık’tan deÄŸerlendirmesini istedik. Aşık’ın sektörün sorunlarına dair yaptığı önemli tespitleri sizlerle paylaşıyoruz.

ETD olarak Türkiye enerji sektörü açısından 2014 yılını nasıl deÄŸerlendiriyorsunuz?

2013 ve 2014 yılları bir taraftan Cumhuriyet tarihinde rekor üretim kapasitelerinin devreye girmesiyle, diÄŸer taraftan ise üretim karışımını ciddi etkileyen kuraklık ile enerji piyasası katılımcıları açısından piyasayı tahmin etmenin zor olduÄŸu yıllar oldu ve olmaya devam ediyor. Ülkemizde elektrik üretiminin yarıya yakını doÄŸalgaz kullanılarak yapıldığından, bu iki piyasa birbirleriyle yakın etkileÅŸim halindedirler. Kış aylarına yönelik doÄŸalgaz tedariki ile ilgili yaÅŸanan belirsizlik, gerek üretim gerekse satış açısından plan yapmayı çok zorlaÅŸtırmaktadır. Bu noktada güvenilir ve ÅŸeffaf fiyatların oluÅŸtuÄŸu borsalar ve tezgah üstü piyasalarının önemi ortaya çıkmaktadır.

Türkiye’de tüm enerji kaynaklarını düÅŸündüÄŸünüzde, yenilenebilir enerjinin orta ve uzun vadede alabileceÄŸi minimum ve maksimum paylar sizce ne oranda olacak?

Tüm hidroelektrik santralleri yenilenebilir enerji olarak düÅŸündüÄŸümüzde, iklime baÄŸlı olarak deÄŸiÅŸken olmak kaydıyla, yenilebilir enerji üretiminin payı zaten %30’a yakın durumdadır. Orta vadede bu oranın, rüzgar ve özellikle güneÅŸ kaynaklı kapasite artışına paralel olarak %40’lara kadar ulaÅŸması mümkündür. Uzun vadedeki artışın ise, büyük oranda teknolojik geliÅŸmelere baÄŸlı olacağını düÅŸünüyorum. BildiÄŸiniz gibi yenilenebilir enerjinin sisteme getirdiÄŸi en önemli ekonomik yük, yenilenebilir kaynakların belirsizliÄŸini telafi etmek için hazırda bekletilmesi gereken ve hızlı devreye girebilen termik kapasite yatırımlarıdır. Enerjinin ucuz depolanmasına yönelik oluÅŸabilecek teknolojik geliÅŸmeler, yenilenebilir ile ilgili ÅŸu anki resmi tamamen deÄŸiÅŸtirebilir. Bunun yanında çok bilinmeyen bir alternatif ise tüketim tarafının yönetimidir. Elektrik piyasalarına baktığınızda, sadece üretim tarafının fiyata ve ihtiyaca duyarlı davrandığını, tüketim tarafının ise sistemin o anki ÅŸartlarına tepki vermediÄŸini görüyoruz. Talep tarafını teÅŸvik edecek mekanizmalar ve otomasyon teknolojilerinin yardımıyla, üretimde yenilenebilir kaynakların oluÅŸturacağı deÄŸiÅŸkenliÄŸe, tüketicilerin de eÅŸzamanlı olarak uyum saÄŸlamaları gelecekte mümkün olabilecektir. Bu iki geliÅŸme, uzun vadede yenilenebilir enerjinin payını toplam içinde dramatik ÅŸekilde arttıracak potansiyele sahiptir.

Elektrik enerjisinin genel sorunları ve dernek olarak sunduÄŸunuz çözüm önerileri hakkında bilgi verebilir misiniz?

Enerji Ticareti DerneÄŸi (ETD), ÅŸeffaf, rekabetçi, öngörülebilir ve yatırım yapılabilir bir piyasanın oluÅŸması için, sektörün güçlü temsilcilerinden oluÅŸan üyelerinden aldığı güçle, ulusal ve uluslararası kurumlarla iÅŸbirliÄŸi yaparak, pazarın doÄŸru yönde geliÅŸmesi için çalışan sektörün en güçlü derneklerinden biridir. Bünyesinde oluÅŸturduÄŸu çalışma gruplarıyla, üyelerinin bilgi birikimini, tecrübesini ve entelektüel kapasitesini, pazarın geliÅŸmesi için somut çalışmalar yapmaktadır. Bu çalışmalar, pazarın sadece o anki gündemiyle sınırlı kalmayıp, proaktif olarak pazarı yarınlara taşıyacak birçok model üzerinde de inisiyatifler baÅŸlatmaktadır. Ayrıca gerek üyelerimize, gerekse diÄŸer paydaÅŸlarımıza yoÄŸun bir eÄŸitim programı uygulamaktayız.

Gerek ticaret, gerekse yatırımcıların önündeki önemli engellerden biri orta ve uzun vadeli güvenilir fiyat sinyallerinin olmamasıdır. Bunun için, öncelikle spot piyasalarda fiyatların kendi dinamikleri ile ÅŸekillenebilmesine olanak verecek iÅŸlem miktarı ve derinliÄŸinin saÄŸlanması, kamu ÅŸirketleri dahil tüm piyasa katılımcıları arasında rekabet ve ÅŸeffaflığın oluÅŸturulması gereklidir. Bundan sonra, likiditeyi uzun vadeye yayacak fiziksel ve finansal ürünler BÄ°ST ve ikili anlaÅŸmalar pazarlarında yer alacaktır. ETD, piyasada fiyatların ÅŸeffaf ve öngörülebilir olması için EPDK, Bakanlık, TEÄ°AÅž ve Borsa Ä°stanbul ile yakından çalışmakta, iÅŸ modellerinin, ürünlerin ve süreçlerin geliÅŸtirilmesinde görevler almakta ve eÄŸitimler düzenlemektedir.

Ayrıca pazarda, fiyatların dışında öngörülemeyen ÅŸekilde maliyetleri etkileyen kalemler ortaya çıkmıştır. Bunlardan en önemlisi Sıfır Bakiye Düzeltme Kalemi’ dir. Bu tür verimsizlikleri ve hataları gizleyen torba hesapların, maliyetleri öngörülemez ÅŸekilde etkilemesinden dolayı pazarın geliÅŸimini engellediÄŸini düÅŸünüyoruz. Bu maliyetlerin doÄŸru noktalara, ÅŸeffaf olarak ve hesap verilebilir ÅŸekilde dağıtılması için çalışmalar yürütüyoruz.

Ulusal ve uluslararası geliÅŸmeler dikkate alındığında, 2015 yılı için Türkiye enerji piyasasında ne gibi geliÅŸmelerin olacağını öngörüyorsunuz?

Enerji gibi uzun vadeli yatırımların olduÄŸu sektörlerde, geleceÄŸe de uzun vadeli bakmanın doÄŸru olduÄŸunu düÅŸünüyorum. Åžu an yaÅŸadıklarımızdan ders alıp, 2015 yılı içinde geleceÄŸe yönelik iyileÅŸtirme çalışmalarına baÅŸlamalıyız. Yani 2015 yılı, daha çok çeÅŸitli dönüÅŸüm hareketlerinin baÅŸlaması açısından önem arz ediyor. Ä°çinde bulunduÄŸumuz yıllara baktığımızda, doÄŸalgaz baÅŸta olmak üzere enerji bağımlılığımızın bizi oldukça kırılgan bir duruma soktuÄŸu net olarak görüldü. ÖnceliÄŸimizi hem doÄŸalgaz dışı enerji kaynaklarımızı, hem de doÄŸalgaz temin ettiÄŸimiz kaynaklarımızı çeÅŸitlendirmeye vermemiz gerekiyor. Buna paralel olarak, doÄŸalgaz depolama, doÄŸalgaz ve elektrik iletim alt yapımızı geliÅŸtirme çalışmalarımız da artık hızla ilerlemeli. Yukarıda bahsettiÄŸimiz, liberal, ÅŸeffaf ve öngörülebilir enerji piyasaları, bu yatırımların hazine üzerine büyük yükler getirmeden, hızlıca yapılabilmesinin yolunu açacaklardır.

Ä°leriye yönelik diÄŸer önemli bir stratejimiz, enerji verimliliÄŸini güçlü politikalarla destelemek olmalıdır. Enerji konusunda büyük ölçüde dışa bağımlı olduÄŸumuz düÅŸünüldüÄŸünde, büyüyen ekonomi ve artan refahı göz önüne aldığımızda, önümüzdeki 5 yılın ötesinde bir enerji arzı darboÄŸazı yaÅŸayacağımız görülmektedir. Bu darboÄŸaza düÅŸmemenin en akıllıca ve çevreci yolu, enerji verimliliÄŸini teÅŸvik etmekten geçmektedir.

Son olarak eklemek istediklerinizi aktarabilir misiniz?

Yatırımların devamlılığının saÄŸlanması için, belirsizliklerin, bürokrasinin ve regülasyon deÄŸiÅŸimi risklerinin azaltıldığı bir ortamın hızlıca oluÅŸturulması gereklidir. Bu ortamda, yenilenebilir enerjinin Türkiye’de oynaması istenen rol ve yatırımlara verilecek destekler, her kesim için açıkça anlaşılacak ÅŸekilde netleÅŸtirilmelidir.