Bahadır Sercan Gümüş / Energy Analyst, Türkiye 

EMBER

2024 yılının ilk sekiz ayında güneşten elektrik üretimi 2023’ün aynı dönemine kıyasla %40’tan fazla yükselerek Türkiye’de yazın en yüksek seviyeye çıkan elektrik talebinin karşılanmasında önemli rol oynadı. 2017'den bu yana güneş enerjisinin Türkiye'nin puant elektrik talebini karşılama oranı yedi kat artarak %2,5'ten %18'e yükseldi.

Türkiye'nin güneş enerjisi üretimindeki gelişim, artan soğutma ihtiyacıyla yükselen puant elektrik talebinin karşılanmasına katkı sağladı. 2024'te Türkiye, güneş enerjisi üretiminde önemli bir artış gerçekleştirerek saatlik puant talep artışının üçte ikisini bu kaynaktan karşıladı. Güneş enerjisi, yılın en yüksek saatlik elektrik talebi sırasında Batı Anadolu illerindeki toplam elektrik tüketimini karşılayacak kadar elektrik üretti. Türkiye'de güneş enerjisinin elektrik üretimindeki artan payı, gelecekteki elektrik talebini sürdürülebilir ve maliyet etkin bir şekilde karşılayabilir.

2024'te güneş enerjisi puant talep saatinde 10 GWh'ten fazla elektrik üreterek, 10 milyondan fazla insanın elektrik ihtiyacını karşıladı. Son beş yılda güneş, saatlik puant elektrik talebindeki artışın %70'ini karşıladı. Bu durum güneş enerjisinin, yükselen soğutma ihtiyacı ile artan talebi karşılama yeteneğini ortaya koymaktadır. Güneş enerjisi yıllar içerisinde puant elektrik talebinin daha büyük bir kısmını karşılamaya başlamıştır. 2017'de güneşin puant talebi karşılama oranı sadece %2,5 iken 2024’te %18'e yükselmiştir. Bu durum güneş enerjisinin Türkiye'nin enerji sistemindeki artan rolünü göstermektedir.

Bu yükseliş eğiliminin, güneş enerjisine yapılan yatırımların artması ve depolama çözümlerinin gelişmesiyle devam etmesi beklenmektedir. Bu eğilim, güneş enerjisini Türkiye’nin enerji stratejisinde önemli bir yapı taşı haline getirmektedir.

Sabah yediden akşam beşe kadar olan zaman dilimi, güneş enerjisinden elektrik üretiminin en yüksek seviyelerde gerçekleştiği dönemdir. Bu saatler aynı zamanda sanayi ile hizmet sektörünün, kamu binalarının yoğun faaliyet gösterdiği, meskenlerde ise klima gibi yüksek enerji tüketen cihazların yaygın olarak kullanıldığı ve sonucunda elektrik talebinin en yüksek seviyeye çıktığı bir zaman aralığına denk gelmektedir.

Elektrik tüketiminin en yüksek olduğu talep seviyesi puant talep olarak adlandırılır. Güneş enerjisi, soğutma ihtiyacının en fazla olduğu bu kritik saatlerde maksimum üretim kapasitesine ulaşarak şebekeye doğrudan katkı sağlamakta, fosil yakıtlara olan bağımlılığı azaltmakta ve enerji arz güvenliğini güçlendirmektedir. Türkiye’de puant talep her yıl düzenli olarak artmasa da güçlü bir yükseliş eğilimi göstermektedir. Güneş santrallerinin bu talebi karşılama oranı da yıldan yıla artmaktadır.

Güneş enerjisinin puant talebi karşılama oranı 2017 yılında sadece %2,5 iken, 2024 yılında %18’e yükselmiştir. Son beş yılda gerçekleşen 8,7 GWh’lik puant talep artışının %70'inin güneş enerjisi santralleri tarafından karşılanmış olması, bu kaynağın Türkiye'nin enerji altyapısında artan önemini ortaya koymaktadır.

2024 yılında, 2023 yılına kıyasla puant talep artışının üçte ikisini güneş karşılarken bu oran bir önceki yıl %52 olarak gerçekleşmiştir. Bu durum, güneş enerjisinin Türkiye’nin elektrik talebinin en yüksek olduğu saatlerde etkili ve sürdürülebilir bir çözüm sunduğunu göstermektedir.

Güneşin saatlik elektrik talebini karşılamada sağladığı katkının en somut örneklerinden biri, tüketimin soğutma talebi nedeniyle yıl bazında en yüksek seviyeye çıktığı 23 Temmuz 2024 günü saat 14:00’te yaşanmıştır. Bu saatte güneş enerjisi 10 GWh’ten fazla elektrik üretimiyle, toplam 10 milyondan fazla nüfusa sahip İzmir, Çanakkale, Balıkesir, Manisa, Aydın ve Muğla illerinin toplam saatlik elektrik talebini başarılı bir şekilde karşılamıştır. Türkiye'nin yüksek güneş enerjisi potansiyeli ve artan soğutma talebi göz önüne alındığında, güneş enerjisi yatırımlarının hızlandırılması enerji arz güvenliğine katkı sağlamaya devam edecektir.

Artan soğutma talebi rekor düzeyde elektrik tüketimine yol açıyor

Küresel iklim değişikliğinin etkisiyle her yıl daha sıcak geçen yaz aylarında artan soğutma ihtiyacı, puant talebin de her yıl yeni bir rekora ulaşmasına neden olmaktadır. Puant elektrik talebi 2023’e göre %6,9 artışla Temmuz 2024’te 58 GWh değerine ulaşmıştır. Bu yükselişin devam ederek 2030 yılında 68 ile 81 GWh değerleri arasında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Türkiye’de puant talebin yaz aylarında ve öğle saatlerinde gerçekleşiyor olması, puant talep artışının itici gücünün soğutma talebi olduğunu göstermektedir. Soğutma talebinin; artan hava sıcaklıklarının yanında nüfus ve gelişmişlik düzeyi ile artış eğilimini sürdüreceği öngörülmektedir.

Soğutma talebi göstergeleri ve bölgesel etkiler

Soğutma gün derecesi (CDD), soğutma talebinin önemli bir göstergesi olup konfor sıcaklıklarının ne kadar süreyle ve ne kadar aşıldığını gösterir. 2024 yılının Haziran ayında Türkiye genelinde CDD, son beş yılın Haziran ayı ortalamasının üç katına çıkarken, Temmuz ayında CDD değerleri, son beş yılın Temmuz ayı ortalamasının 1,5 katına ulaşmıştır. Yükselen CDD değerleriyle artan soğutma ihtiyacı, elektrik puant talebinin Haziran ve Temmuz aylarında aylık bazda rekor seviyelere ulaşmasına neden olmuştur.

Soğutma ihtiyacı, elektrik talebinde bölgesel farklılıklara yol açmaktadır. Örneğin CDD değerleri, 2024 yazında son beş yıllık döneme göre 81 ilin 74’ünde artış gösterirken en yüksek artış Ege bölgesindeki illerde görülmüştür. Soğutma ihtiyacının yüksek olduğu Batı Akdeniz bölgesinin Temmuz ayındaki puantı Nisan ayına göre %68 fazlayken, soğutma ihtiyacının en düşük olduğu Doğu Anadolu bölgesinde ise sadece %3 fazladır.