Doç. Dr. Ahmet Teke

Çukurova Üniversitesi Elektrik-Elektronik MühendisliÄŸi Enerji Ä°ÅŸleri Genel MüdürlüÄŸü tarafından yayınlanan, 2017 Denge Tablosu’na göre, ülkemiz birincil enerji arzı 2017 yılında 145,3 milyon TEP olarak gerçekleÅŸmiÅŸtir.

Birincil enerji talebindeki pay dağılımı ise sırasıyla; petrolde %31, doÄŸalgazda %30, kömürde %27, hidrolik dışı yenilenebilir enerji kaynaklarında %8,5 ve hidrolik enerjide %3,5 olmuÅŸtur. Enerji Ä°ÅŸleri Genel MüdürlüÄŸü tarafından yayınlanan 2017 Denge Tablosuna göre, birincil enerji arzımızın sektörlere göre dağılımı ise sırasıyla %25 konut ve hizmet sektörü, %24 sanayi, %23 çevrim ve enerji sektörü, %20 ulaÅŸtırma, %5 enerji dışı kullanım ve %3 tarım ve hayvancılık sektörü ÅŸeklindedir.

Enerji talebi artışında Çin’den sonra 2. sırada yer alan ülkemizin, enerjide kaynak yönünden dışa bağımlılık oranı 2017 yılı için yaklaşık %73’ler seviyesinde olup, bu deÄŸer ciddi bir arz güvenliÄŸi sorununu da beraberinde getirmektedir. Ülkemizin elektrik sistemi kurulu gücü 2018 yılı itibariyle 88,55 GW olarak gerçekleÅŸmiÅŸtir. Bu kurulu gücün %47,8’lik bölümünü yenilenebilir enerji kaynakları oluÅŸturmaktadır. Fakat son bir yılda yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üretimi ise %29 olarak gerçekleÅŸmiÅŸtir. Yani elektrik enerjisi üretiminde %71’lik bir fosil kaynaklı enerji kullanımı söz konusudur. Bu fosil yakıtlı santrallerdeki elektrik enerjisinin önemli bölümü ithal kaynaklardan elde edilmektedir. Ülkemizin elektrik enerjisinde kaynak yönünden dışa bağımlılık oranı ise, yaklaşık %51 seviyesindedir.

Ülkemizde enerji ve elektrik enerjisi talebindeki artış hızı, bir önceki yıla göre yaklaşık %6 olarak gerçekleÅŸmiÅŸtir. Bu deÄŸerlerle, Türkiye geliÅŸmekte olan ülkeler içerisinde geçtiÄŸimiz 15 yıllık dönemde, enerji talep artışının en hızlı gerçekleÅŸtiÄŸi ülkelerden biri olmuÅŸtur. Nüfus ve gelir artışı ile birlikte artan enerji talebinin yerli kaynaklarla saÄŸlanmasının son derece stratejik olduÄŸu bu dönemde, ülkemizin belirleyeceÄŸi enerji stratejileri ve uygulamaya dönük politikaları, çok kritik ve uzun vadede çok boyutlu etkileri olacak bir konudur.

Ülkemizde enerjide (dolayısıyla elektrik enerjisinin de üretilmesinde) dışa bağımlılık oranının oldukça yüksek olması ve enerji ithalatı maliyetinin cari açığın önemli bir bölümünü oluÅŸturması, stratejik önlemlerin alınmasını gerektirmektedir.

Enerjide yerliliÄŸi artırıcı üst düzey önlemlerin başında;

• Yerli yeraltı rezervlerinin (kömür, doÄŸalgaz, kaya gazı/petrolü vb.) ekonomiye katkısının artırılmasına yönelik iÅŸlevsel ve verimli maden politikası önerileriyle birlikte, yerli üretim santrallerinin devreye alınması,

• Yenilenebilir enerjide yeni kapasite artışları saÄŸlayarak, yerlilik oranı ve verimliliÄŸi yüksek enerji santrallerinin kurulumu,

• Jeopolitik açıdan çok önemli bir konumda olan ülkemizin, enerjide ticaret merkezi olma sürecinin hızlandırılması,

• Yenilenebilir enerji kaynaklarından dağıtık üretimin yaygınlaÅŸması, mikro ÅŸebeke uygulamaları, elektrikli araç ve enerji depolama teknolojisinin geliÅŸiminin saÄŸlanması,

• Özellikle sanayide enerji yönetimi ile ilgili, yönetmelikler sayesinde kısıtlı olsa da, saÄŸlanan enerji tüketim verileriyle sanayide enerji yoÄŸunluÄŸunu azaltıcı teÅŸviklerin ve mekanizmaların geliÅŸtirilmesi,

• Uluslararası boru hatlarının geçiÅŸ güzergâhı olan ülkemizde enerjide dışa bağımlılığın ekonomik geliÅŸiminin önünde bir engel olmaktan çıkması ve arz güvenliÄŸinin saÄŸlanması için doÄŸal gaz depolama tesisi yatırımlarının artırılması,

• Enerjide dışa bağımlılığın bir bileÅŸeni olan kaynakların, üretiminden tüketimine kadar ki süreçte kullanılan teknolojideki dışa bağımlılığı azaltıcı desteklerin artırılması ÅŸeklindedir.

Sanayi, ulaÅŸtırma, kamu binaları, konut vb. sektörleri için de ”Verimli Üret, Üretmiyorsan Verimli Tüket” çözümünü saÄŸlayacak önlemlerin alınmasını gerektirmektedir. Bu önlemler de özetle;

• Kojenerasyon/trijenerasyon sistemlerinin kurulması,

• Merkezi ısıtma/soÄŸutma sistemlerinin yaygınlaÅŸması,

• Aydınlatmada LED’li ve kontrollü sistemlere geçilmesi,

• Fırın, buhar, kazan, kurutma vb sistemlerinde proses iyileÅŸtirme, atık ısı geri kazanımı ve yalıtımının saÄŸlanması,

• Yüksek verimli motorlara ve deÄŸiÅŸken hız sürücülere geçiÅŸin hızlanması,

• Basınçlı hava sistemlerinde kayıp ve kaçakların önlenmesi çalışmaları,

• Enerji tüketimlerinin ölçülüp izlenerek, enerji verimliliÄŸini artırıcı yönetim sistemlerinin geliÅŸtirilmesi ÅŸeklinde özetlenebilir. Alınacak önlemlerde zorlayıcı unsurlar kadar, teÅŸvikler ve yerli teknolojiyi artırıcı mekanizmaların da güncellenmesi ve sürdürülebilir kılınması; enerjide dışa bağımlılığın azaltılması hedefinin saÄŸlanmasında kilit rol oynayacaktır.