Mehmet Sönmez - Ürün Müdürü

ABB Elektrik San. A.Åž.

Dr. Yük. Müh. Hüseyin Halıcı - Genel Müdür

Halıcı Elektronik San. Tic. Ltd. Åžti.

 

Su, günümüzdeki en kritik ve önemli konuların başında gelmektedir. Isı transferi, temizleme ve çözücü gibi birçok endüstriyel uygulamada en yaygın olarak kullanılan akışkandır. Bu amaçla kalite ve maliyet açısından etkin bir ÅŸekilde kontrol edilmelidir. 

 

Sürdürülebilir su temininin saÄŸlanması en önemli global sorunlardan biridir. ABB alçak gerilim sürücüler atık sudan temiz su elde edilmesi ve sonrasında dağıtımı aÅŸamalarının tümünde birçok uygulamada önemli rol oynamaktadır. Günümüzde su sektöründe karşılaşılabilecek sorunları aÅŸağıdaki gibi sıralayabiliriz: 

 

 

ABB tüm bu sorunları göze alarak, müÅŸterilerine en etkin çözümleri sunmak için çalışmalarını sürdürmektedir. ABB sürücüler, atık su tesisine suyun kaynaktan alımından, tesiste iÅŸlenmesine ve sonrasında dağıtımına kadarki tüm proseslerde kullanılmaktadır.  

 

Uygulamaya yönelik olarak debimetre, basınç sensörleri gibi cihazlardan alınan deÄŸiÅŸkenlere göre pompa, fan ve kompresörleri regüle etmektedir. 

 

ABB sürücülerin saÄŸlamış olduÄŸu enerji tasarrufu ve mekanik ömrün artırımı yanında aÅŸağıdaki faydalarını da sıralayabiliriz: 

 

 

Tüm bu bilgiler ışığında su sektörü için enerji tüketimi büyük bir önem teÅŸkil etmekte ve mevcut sistemlerdeki pompalara sürücü uygulaması ile çok ciddi düzeyde enerji tasarrufu elde edilmektedir. 

 

Sürücü Uygulaması ile 4,5 Ay Ortalama Geri DönüÅŸüm Süresi 

Bu kapsamda ABB Elektrik San. A.Åž.’nin motor sürücüleri partnerlerinden Halıcı Elektronik ve Telekomünikasyon San. Tic. Ltd. Åžti., 2011 yılı başında baÅŸladığı Ä°SKÄ° terfi istasyonlarında sürücü uygulaması ile enerji verimliliÄŸi anlamında baÅŸarılı sonuçlar elde etmiÅŸtir. Ä°lk aÅŸamada toplam 18 terfi istasyonundaki direkt yol verilen pompa motorlarına sürücü uygulaması gerçekleÅŸtirilmiÅŸtir. Uygulama sonucunda Ä°SKÄ°’nin hazırlamış olduÄŸu raporlara göre, komple projenin geri dönüÅŸüm süresi ortalama 4,5 ay olarak çıkarılmış, yıllık ortalama enerji tasarrufu bedeli ise yaklaşık 600.000 TL olarak açıklanmıştır. Ä°lk fazdaki baÅŸarılı sonuçlardan sonra, diÄŸer terfi istasyonlarında da bu revizyon projesinin devamı gerçekleÅŸtirilmektedir. 

 

Revizyon projesini anahtar teslim olarak gerçekleÅŸtiren Halıcı Elektronik ve Telekomünikasyon San. Tic. Ltd. Åžti., Mayıs 1994 tarihinde elektronik, otomasyon, telekomünikasyon ve medikal elektronik alanında hizmet vermek amacıyla kurulmuÅŸtur. Firma sahip olduÄŸu 41 kiÅŸilik ekibiyle sektörde mühendislik, sistem tasarımı, projelendirme, imalat, malzeme satışı, teknik servis, taahhüt ve danışmanlık hizmeti vermektedir. ABB Elektrik Sanayi A.Åž.’nin otomasyon, AC-DC motor sürücüleri ile DCS, PLC, Scada konularında bayi ve sistem entegratörü olarak birçok anahtar teslimi projelere imza atmıştır.

 

Uygulama Detayları

Ä°SKÄ° terfi merkezlerindeki bu uygulamada, sisteme eklenen bir basınç transmitteri üzerinden alınan analog bilgiye göre sürücünün hız kontrolü gerçekleÅŸtirilmiÅŸtir. Ä°stenilen optimum basınç bilgisi deÄŸerine göre pompanın hızı nominalden, istenilen proses deÄŸerine göre çalıştırılmış ve yüksek oranda enerji tasarrufu gerçekleÅŸtirilmiÅŸtir.  

 

Terfi merkezlerindeki mevcut santrifüj pompalar, endüstride ve binalardaki en yaygın tip pompalar olup, sıvının basıncını arttırmak amaçlı kullanılan mekanik cihazlardır. Çalışma prensibi olarak ise, sıvı pompanın içinden geçerken pompa pervanesinde hızlandırılır ve yüksek hızda gövdeye boÅŸaltılır. Kullanılan bu enerji mümkün olan en verimli ÅŸekilde sıvı basıncına dönüÅŸtürülür. 

 

AÅŸağıdaki ÅŸekilde de görülen pompa eÄŸrileri, pompanın teknik performansını göstermektedir. Yatay eksen akış hızını, dikey eksen ise üretilen yükü ve gücü göstermektedir. Normalde pompa eÄŸrisiyle birlikte verilen sistem eÄŸrisi, boru hattının statik yükünü ve direncini gösterir. Pompanın çalışma noktası, sistem eÄŸrisi ile pompa eÄŸrisinin kesiÅŸim noktasıdır. 

 

BenzeÅŸim yasalarına göre, bir santrifüj pompanın devri (n), akış hızı (Q), basma yüksekliÄŸi (H) ve tüketilen güç (P) arasında aÅŸağıdaki gibi bir baÄŸlantı bulunmaktadır. Akış hızla doÄŸru orantılı olarak deÄŸiÅŸmektedir. Yükseklik ise hızın karesi ile, güç ise hızın kübü ile orantılı olarak deÄŸiÅŸmektedir. AÅŸağıdaki baÄŸlantıya göre pompa hızının %20 oranında azaltılması ile, %50’ye varan enerji tasarrufu saÄŸlanabilmektedir. ISKI projesinde kullanılan santrifüj pompalar ve benzeÅŸim yasalarından kaynaklı, ortalama %20-30 arası bir enerji tasarrufu saÄŸlanmıştır. 

 

 

Akış, hız ile doÄŸru oran tılıdır. 

 

 

 

 

 

Yükseklik deÄŸiÅŸimi, hız deÄŸiÅŸiminin karesi ile doÄŸru orantılıdır. 

 

 

 

 

Güç deÄŸiÅŸimi, hızın deÄŸiÅŸiminin kübü ile doÄŸru orantılıdır. 

 

 

 

Teknik olarak bir sincap kafesli asenkron motorun hızının deÄŸiÅŸtirilmesi için motora uygulanan besleme geriliminin frekansının deÄŸiÅŸtirilmesi gerekmektedir. Sürücüler, sabit ÅŸebeke gerilim (V) ve frekansından (Hz) istenilen düzeyde deÄŸiÅŸken çıkış gerilimi ve frekansı elde eden cihazlardır. Sürücünün çıkış frekansı motorun hangi hızda döneceÄŸini belirlemektedir. Sürücü ile yol verme diÄŸer kontrol metodlarına (direkt, yıldız-üçgen, yumuÅŸak yolverici) göre daha kompleks bir yapıdadır ve daha yüksek güç faktörüne sahip olması, motor kalkış esnasındaki akımı sınırlayarak elektrik-mekanik sistemin ömrünü uzatması ve enerji tasarrufu gibi birçok faydası bulunmaktadır. 

 

Ä°SKÄ° projesinde direkt yol verilen pompalara, basınç transmitteri üzerinden gelen bilgi direkt olarak sürücüye analog giriÅŸ olarak baÄŸlanmıştır. Bu bilgiye göre istenilen basınç seviyesi sürücüye set edilmiÅŸtir. Böylece ihtiyaca göre pompa motorunun hız deÄŸiÅŸimi ile hem daha etkin kontrol, hem de çok ciddi düzeyde enerji tasarrufu saÄŸlanmıştır. 

 

ABB ACQ810 Sürücüler

Projede kullanılan ABB ACQ810 sürücüler, su ve atık su uygulamaları için dizayn edilmiÅŸ ve pompa kullanıcıları tarafından ihtiyaç duyulan tüm fonksiyonları içermektedir. Modüller önceden programlanmış pompa kontrol fonksiyonlarını içerir. Bu fonksiyonların seçilmesi ve uygulanması tek ve çoklu pompa uygulamaları için, önceden yapılandırılmış makroların kullanımıyla oldukça kolaydır. Ayrıca, kullanıcıların kendi sürücülerini daha da özelleÅŸtirmelerine olanak veren kolay kullanılabilir programlama asistanı sunulmaktadır.

 

ACQ810 sürücülerin standart olarak sahip olduÄŸu EMC ve harmonik filtreler ile enerji kalitesi açısından da sorunsuz devreye alma ve sonrasında iÅŸletme saÄŸlanmıştır. Ayrıca geliÅŸmiÅŸ Türkçe kontrol paneli ile kullanıcılara daha kolay kurulum ve kullanım imkanı sunulmuÅŸtur. 

 

Özet olarak; su sektöründe de enerji maliyetleri çok ciddi bir payı oluÅŸturmakta ve tüketilen gücün büyük bir kısmı pompa motorlarında harcanmaktadır. Sürücü uygulaması ile çok ciddi oranda enerji tasarrufu gerçekleÅŸtirilebilmektedir. Su ve atık su uygulamaları için özel olarak tasarlanan ACQ810 sürücü modülleri, tek ve çoklu pompa sistemleri için özel tasarlanmış pompa kontrol fonksiyonlarını standart olarak desteklerler. Bu fonksiyonlar, su ve atık su proseslerinin düzgün ve sorunsuz çalışmasını temin ederek, gereksiz iÅŸ kaybını azaltır ve enerji verimliliÄŸini maksimize eder. Bu fonksiyonları yumuÅŸak dolum, pompa eÅŸ yaÅŸlanma, yedekleme, debi hesaplama, çoklu paralel pompa kontrolü, pompa temizleme, seviye kontrolü vb. olarak sıralanabilir. Sürücülerin pompaya özel bu özellikleri pompa sisteminin çalışma ömrü maliyetini azaltarak, zaman ve paradan tasarrufa yardımcı olur. 

 

ABB su sektörüne yönelik sunmuÅŸ olduÄŸu geniÅŸ ürün yelpazesi ve sahip olduÄŸu partnerleri ile birçok anahtar teslim projeyi baÅŸarıyla gerçekleÅŸtirmiÅŸtir. Ä°SKÄ° Terfi merkezleri projesinin ilk fazını baÅŸarılı bir ÅŸekilde tamamlayıp teslim eden ABB partneri Halıcı Elektronik ve Telekomünikasyon San. Tic. Ltd. Åžti., sektörde sahip olduÄŸu deneyim ve referanslar ile bu pazarda güvenilir bir oyuncu olarak faaliyetlerine devam etmektedir.