24-25 Eylül 2014 tarihlerinde İstanbul Lütfi Kırdar Kongre Merkezi’nde düzenlenecek olan All Energy Turkey 2014, enerjinin her alanında çalışan profesyoneller için hem ulusal hem de uluslararası ölçekteki en önemli enerji etkinliklerinden biridir. Bu yılki etkinliğin seyri ve Türkiye enerji piyasanın genel durumu hakkındaki sorularımızı Enerji Ticareti Derneği Başkan Yardımcısı ve All Energy Turkey Danışma Kurulu Üyesi Mustafa Karahan’a yönelttik.

All Energy Turkey fuar ve kongresinin kapsamı ve katılımcıları konusunda bilgi verebilir misiniz?

Türkiye’de son yıllarda enerji sektörünün gelişimine paralel olarak, çok sayıda organizasyon düzenleniyor. Hem enerji sektörünün çok fazla segmenti olan ve çok geniş bir alanı kapsayan bir sektör olması, hem de enerji ticareti konusu, bu sektörün ülkemizdeki en yeni segmenti olması dolayısıyla, bu konunun genel olarak hak ettiği şekilde ele alınamadığı ve kapsanamadığı görülüyor. Bu anlamda, All Energy Turkey Fuar ve Kongresi tamamen enerji ticareti üzerine bir organizasyondur. Elektrik ve doğalgaz ticareti ile ilgili olarak piyasa yapısı ve mevzuat konularından, sektörün işleyişine dair mevzulara kadar geniş bir kapsamda içeriği oluşturulmaktadır. Bu alanda faaliyet gösteren şirketler ve enerji ticareti sektörüne destek hizmetler veren şirketler bu organizasyonun fuar tarafında katılım göstermekle birlikte, düzenlenen oturum, çalıştay ve paneller de yurt içi ve yurt dışından sektör uzmanları ve aynı zamanda Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı, EPDK, TEİAŞ, BOTAŞ gibi enerji bürokrasisinin temsilcilerinin katılımıyla düzenleniyor. Enerji Ticareti Derneği olarak bizler de bu kapsama iki panel ve bir özel oturum ile katkı sunmaktayız.

2014 yılının ilk yarısını piyasalarda yaşanan gelişmeler açısından nasıl değerlendiriyorsunuz?

2014 yılının ilk yarısında elektrik piyasasında geçtiğimiz yılın aynı dönemine kıyasla yaklaşık %4’lik bir büyüme görüyoruz. Bu artış oranının, yılın ilk aylarında yaşanan soğuk hava ve makroekonomik büyümenin beklentilerin üzerinde gerçekleşmesinden kaynaklandığını tahmin ediyoruz. Arz tarafındaki artış da talepteki bu gelişime paralel olarak gerçekleşti. Ancak, özellikle yılın ilk aylarında yaşanan kuraklık nedeniyle hidro kaynakların üretime katkısının sınırlı kalması, gün öncesi elektrik piyasasında fiyatların beklentilerin bir miktar üzerinde gerçekleşmesine sebep oldu.

Bununla birlikte, yılbaşından bu yana 120 yeni üretim tesisinin faaliyete geçmesi ile Türkiye’nin kurulu gücünde yaklaşık 3.000 MW’ın üzerinde artış oldu ve ülkemizin kurulu gücü 67.000 MW’ın üzerine çıktı. Yenilenebilir kaynakların üretimdeki payı %1 ve özel sektörün üretimdeki payı da %2 seviyesinde arttı. Bu dönemde ithalatta %32 civarında, ihracatta ise yaklaşık %35 civarında bir artışla karşılaştık.

2014’ün ilk yarısında enerji piyasalarının gündemindeki en önemli maddelerden birisi, geçtiğimiz yıl yürürlüğe giren yeni Elektrik Piyasası Kanunu çerçevesinde kurulması öngörülen EPİAŞ (Enerji Piyasaları İşletme A.Ş.), nam-ı diğer Enerji Borsası oldu. Sektör oyuncuları açısından, enerji piyasalarının serbestleşmesi ve likit, şeffaf, güvenilir bir referans fiyat üretme kapasitesine sahip hale gelmesi yolunda önemli bir sembol haline gelen EPİAŞ’ın kurulması sürecinde son aşamaya geldik. Şirketin hissedarlarının önümüzdeki süreçte belirlenerek 3. çeyrek itibariyle kuruluş sürecinin tamamlanacağını ve hızlı bir şekilde operasyonel hazırlıkların başlamasını öngörüyoruz.  

Sektörümüz açısından yakından takip edilen bir diğer önemli husus ise EÜAŞ portföyündeki santrallerin özelleştirme süreci. Özelleştirme ihalelerinin başarıyla sürdürülmesi ve piyasanın serbestleşmesi yönünde hayati öneme sahip olan bu özelleştirmelere yönelik irade ve kararlılığın net bir şekilde ortaya konmuş olması, piyasanın serbestleşmesi açısından çok olumlu bir durum. Nitekim bu iradenin yansıması olarak EÜAŞ bu yıl ilk kez ihale yoluyla elektrik satışı yaptı. 100 MW’lık satışın, sektör oyuncuları olarak uzun zamandır üzerinde durduğumuz, piyasanın en büyük oyuncusu olan EÜAŞ’ın üretiminin mümkün olan en yüksek oranda piyasa koşullarında ticaretinin gerçekleşmesi yönündeki arzumuzun gerçekleşmesi açısından ümit verici bir gelişme olduğunu ifade etmek istiyorum.

Türkiye’de gelecek 5 yıllık periyodda enerji piyasasında ve enerji ticaretinde ne gibi değişikliklerin ve gelişmelerin yaşanacağını öngörüyorsunuz?

Önümüzdeki 5 yıllık süreçte enerji piyasasının liberalizasyonu sürecinde önemli adımların atılacağına ve dolayısıyla ülkemizde enerji ticaretinin büyük bir ivmeyle büyüyeceğine inanıyoruz. Bu yıl içerisinde EPİAŞ’ın kuruluşunun tamamlanması ve önümüzdeki yıl içerisinde piyasa işletim faaliyetini devralması, bu süreçte atılacak ilk önemli adım olacak. Bununla birlikte gün öncesi piyasasının da çok kısa süre içerisinde işlemeye başlamasını öngörüyoruz. Bu gelişme de ülkemizin enerji piyasası açısından kritik bir dönüm noktası olacak. Yine mevcut çalışmalar kararlılıkla sürdürüldüğü takdirde, ülkemizde artık BİST bünyesindeki vadeli işlem piyasasının da önemli bir ticaret ortamı olabileceğini düşünüyoruz. Önümüzdeki dönemde tezgah üstü piyasalardaki elektrik ticareti konusunda da büyük bir ivme bekliyoruz. Özellikle damga vergisi engelinin aşılması ve ülkemizdeki ticaret şirketlerinin risk algılarının ve yaklaşımlarının gelişmesiyle birlikte, bu piyasaların organize piyasalara da yön ve işaret verebilecek bir güce ulaşmasını ümit ediyoruz. Ayrıca, dış ticarette özellikle bu yılsonuna doğru ENTSO-E ile nihai katılım anlaşmasının imzalanması ile birlikte önemli bir gelişim bekliyoruz. Gürcistan ile Türkiye’deki hattın tamamlanmış olmasından dolayı, özellikle bu ülkenin piyasasındaki gelişimlerin ülkemizin elektrik ticareti potansiyeline olumlu yansıyacağını düşünüyoruz. Ülkemiz için çok yeni bir kavram olmakla beraber, şu anda çalışmalarına devam edilen talep tarafının piyasa katılımı konusunda da önümüzdeki 5 yıllık süreçte önemli gelişmeler yaşanacağına inanıyoruz.

Perakende elektrik ticaretinde de önümüzdeki dönemde ülkemizi ciddi bir açılım bekliyoruz. Serbest tüketici limitinin sıfıra çekilmesi, şu anda yetersiz kalan serbest tüketici işlemleri ile ilgili teknik altyapının iyileştirilmesi yönünde atılacak adımlar, hukuki ayrıştırma konusunda elde edilecek başarı ve rekabet konusunda mevzuatlardaki ya da bunların uygulamalarındaki eksikliklerin giderilmesi ile birlikte, şu anda bulunduğumuz noktanın çok ötesinde bir perakende elektrik ticareti ortamına sahip olacağımıza inanıyoruz.

Doğalgaz piyasasındaki gelişmelere de bakarsak, öncelikle Doğalgaz Piyasası Kanunu’nda değişiklik öngören tasarının en kısa sürede Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde yasalaşarak yürürlüğe girmesini arzu ediyoruz. Bu değişiklikle birlikte, ilk olarak BOTAŞ’ın ticari faaliyetlerine göre ayrıştırılmasını, ardından dengeleme gazı piyasası ve gün öncesi piyasasının yürürlüğe girmesini ve de ithalat ile yeniden ihracat olmak üzere ticaret önündeki engellerin kaldırılmasını arzu ediyoruz.

Liberal bir enerji piyasasının oluşması için politik çerçevede atılacak adımlar neler olabilir?

Aslında özellikle 2001 yılında EPDK’nın kurulması ile birlikte, enerji politikalarında önemli bir trend başlamış oldu. Son on yıllık sürece baktığımızda ise, elektrik piyasasında serbestleşme adına çok önemli adımlar atıldığını kabul etmek gerekir. Geçen sene yasalaşan Elektrik Piyasası Kanunu ve ikincil mevzuatındaki gelişmelerle de birlikte yasal olarak liberal bir piyasa oluşumu konusunda gerekli adımlar büyük ölçüde tamamlanmış oldu. Bu aşamadan sonra en önemli husus, bu yasal altyapı ve arkasında olduğunu düşünmek istediğimiz mantık ile uyumlu uygulamaların geliştirilmesidir. Politik çerçevede gerekli adım da mevcut mevzuatın tam ve doğru uygulanması konusunda kararlılıktır. Doğalgaz piyasası ise maalesef elektrik piyasasına göre biraz daha geriden seyretmekte. Bu piyasanın liberalleşme yolundaki mevcut tıkanıklığının aşılmasında en önemli politik adım ise TBMM’ne gönderilmiş olan yeni Doğalgaz Piyasası Kanun Tasarısı’nın en kısa zamanda yasalaşarak gerekli ikincil mevzuat düzenlemelerinin tamamlanması ve uygulama adımlarının en hızlı şekilde atılmaya başlaması olacaktır.